2013-10-07

Teoria masażu

Przedstawiony poniżej materiał jest zbiorem wiedzy o różnych rodzajach masażu.



Spis treści:

Wprowadzenie

Masaż jest metodą leczenia objawowego i przyczynowego we­wnętrznych i zewnętrznych objawów chorobowych oraz jest środkiem profilaktycznym w zapobieganiu im. Swoje działanie opiera na mecha­nicznym wpływaniu na tkanki. Wyróżnia się wiele typów masażu, np.: klasyczny, segmentarny, akupresurę, podwodny, które modyfikowane, łączone i wzbogacone o inne techniki i metody przyczyniają się do sku­teczniejszego osiągania zamierzonych celów leczniczych.

1.Środki poślizgowe i wspomagające masaż

1.1.Środki poślizgowe

Środki poślizgowe mają za zadanie zmniejszenie tarcia, wy­stępującego podczas wykonywania masażu, w takim jednak stopniu by go nie znieść. Środki poślizgowe dzieli się na suche i tłuste. Do środ­ków poślizgowych zalicza się: talk (suchy środek poślizgowy), żel do masażu (tłusty), oliwkę do masażu (tłusty), wazelinę (tłusty), lanolinę, niekiedy mydło z wodą. Środek poślizgowy musi być równomiernie rozprowadzo­ny po skórze z ręki masażysty.

1.2.Środki wspomagające masaż

Środki wspomagające masaż mają za zadanie wzmóc lecznicze działanie masażu. Środki wspomagające występują w formie iniekcji (jej rozprowadzanie przyśpiesza rozcieranie i wibracja), czopków, tabletek, maści wcieranych lub wklepywanych w skórę.
Środki wchłaniane przez skórę dzieli się na:
  • rozgrzewające o właściwościach leczniczych: Ben-Gay, Bayolin, olejek kamforowy, terpentyna apteczna zmieszana z oliwą nicejską, Histadermin, Capsigel, Capsiplex, maść metylosalicylowa, spirytus kamforowy, Viprosal, Metindol i in.,
  • lecznicze nierozgrzewające: Haematoven, Reparil, Mobilat, Lasonil, maść tygrysia, Propolis, Tanderil, Voltaren, Diodan (przed jego wklepaniem należy przetrzeć skórę wodą utlenioną, gdyż powstający wtedy tlenek jodu ma właściwości przeciwzapalne), Salidam, Piroxi­can, Naproxan gel, Lumbolin, i in.,
  • środki odżywcze: preparaty ziołowe, bogate w witaminy, Linomag, Dermosan, maseczki i in.
Przed wprowadzeniem w skórę środków wspomagających masaż nie używa się środków poślizgowych, które zatkałyby pory skór­ne utrud­niając wchłanianie środków wspomagających masaż. Aby wchłanianie środków wspomagających masaż było bardziej efektywne, przed ich wprowadzeniem wykonuje się głaskania, rozcierania, ugniata­nia, oklepy­wania, wibracje w celu rozgrzania tkanek i rozszerzenia po­rów skórnych i kapilarów. Środków wspomagających również nie uży­wa się w nad­miarze, gdyż brak lekkiego tarcia przy wcieraniu upośledza ich wchła­nianie. Żele najczęściej wklepuje się w skórę.

2.Masaż klasyczny

2.1.Zasady wykonywania i dawkowania masażu klasycznego

Przed przystąpieniem do zabiegu należy z osobą masowaną prze­prowadzić wywiad medyczny. Masaż wykonuje się na obnażon­ej skórze. Osoba masowana powinna być rozluźniona, a masowane części ciała ła­two dostępne. W pomieszczeniu, w którym odbywa się masaż nie może być prze­ciągów. Masaż wykonuje się zgodnie z kierunkiem przepływu krwi żylnej i limfy. Chwyty wykonuje się od dal­szego przy­czepu mięśnia do bliższego. Należy omijać lub bar­dzo delikatnie trak­tować krawędzie kostne, dół łokciowy i podkolanowy.
Siła i czas masażu wzrasta wraz z liczbą zabiegów. Masaż jest dla osoby masowanej mikrourazem, dlatego powinna ona po nim od­począć. Nie można dopuścić do wychłodzenie masowanej powierzchni ciała, co uchroni rozszerzone kapilary przed pękaniem. Chwyty gła­skania, roz­cierania i ugniatania należy zakończyć zgła­skaniem. Należy uprzedzić osobę masowaną, że pierwsze zabiegi mogą wywołać pozor­ne pogor­szenie stanu zdrowia.
Masaż jednej części ciała (kończyny, grzbietu, klatki pier­siowej itd.) trwa około 10 minut, ogólny (całościowy) – 45 - 60 minut – zatem w masażu ogólnym czas masowania jednej części ciała skraca się i wynosi około 7 minut. Podstawo­wa seria masaży wynosi 10, maksymalnie 30, po których musi nastąpić prze­rwa, gdyż organizm nie reaguje we właściwy sposób na bodźce. Ostatnie dwa masaże wykonuje się słabiej, w celu ła­godnego odzwyczajenia or­ganizmu od zabiegów. W towarzyszących chorobach ser­ca nie będących przedmiotem leczenia masaż wykonuje się co drugi dzień. Dawkowanie masażu uza­leżnione jest od reaktywności osoby masowanej. W nadciśnieniu i silnych nerwicach wy­konuje się łagodny, powolny masaż, zaś w niedoci­śnieniu ener­giczny. Niemowlęta masuje się bardzo łagodnie, dzieci i osoby star­sze ze średnią mocą, młodzież i osoby w średnim wieku moc­no; osoby szczupłe masuje się łagodniej niż osoby o atletycznej budowie ciała. Masaż nie powinien sprawiać bólu, gdyż w reakcji obronnej napinają się mięśnie, co nie jest stanem pożądanym. W stanach podostrych masuje się łagodniej i dłu­żej niż w przewlekłych. Skórę suchą masuje się lekko z użyciem płynnych, natłuszczających środ­ków pośli­zgowych, tłustą skórę – mocniej z uży­ciem suchych środków poślizgowych (talk), wrażliwą – lekko z użyciem środ­ków ziołowych i witaminizowa­nych, normalną – ze średnią mocą z różnymi środkami poślizgowymi. Środek pośli­zgowy nakłada się na dłoń i dopiero z niej rozprowadza się go po skórze osoby masowanej. Masaż rozpoczyna gła­skanie i inne ła­godne chwyty, w trakcie masażu chwyty przeplata się między sobą, zaś całość kończy gła­skanie.
Po kąpielach kwasowęglowych i silnych zabiegach termicz­nych wykonuje się bardzo łagodny masaż. Nie masowane aku­rat części ciała należy przykryć, nie dopuszczając do ich wychłodzenia.

2.2.Ogólne przeciwwskazania do wykonywania masa­żu klasycznego

Masażu nie wolno wykonywać, gdy występują następujące dolegliwości: gorączka, nowotwory, ostre stany zapalne, gruźlica, krwotok, men­struacja, rany, świeże urazy, choroby dermatologiczne (wypryski, stany ropne, grzybica; w wątpli­wych przypadkach konieczna jest konsultacja dermatologiczna), postępujący zanik mięśni, jamistość rdzenia, drżącz­ka porażenna, zapalenie szpiku z przetokami, łamliwość kości, za­palenie żył, zakrzepy, daleko zaawan­sowana miażdżyca, nie wyrów­nane wady serca, tętniaki; choroby zakaźne, bakteryjne, wirusowe, pasożytnicze, świeży zawał mięśnia sercowego, uremia (mocznica – ciężkie zatrucie organizmu produktami przemiany materii (mocznikiem, azotem pozabiałkowym) wskutek niewydolności nerek lub z innych przyczyn), kamica nerkowa i żółciowa, choroba Bürgera III i IV stopnia, blokada (masaż przyspiesza rozchodzenie się jej po organizmie), choroba Raynauda w czasie trwania ataku skurczowego.

2.3.Techniki masażu klasycznego

Rękoczyny w masażu klasycznym obejmują: gła­skanie, roz­cieranie, ugniatanie, oklepywanie, wibrację, wałkowanie, roz­strząsanie. Chwyty, oprócz wpływu lecz­niczego, mają również znaczenie diagno­styczne i po­zwalają na wzajemne przyzwyczajenie się osoby masowa­nej i masa­żysty.

2.3.1.Głaskanie

Jest płynnym ruchem ciągłym, polegającym na przesu­waniu ręki po skórze. Dzięki okresowemu zmniejszaniu i roz­szerzaniu światła na­czyń powoduje przepychanie krwi żyl­nej i limfy w kierunku doserco­wym, usuwa wydzielinę gruczo­łów skóry, złuszczony naskórek, przy­czynia się do zmniej­szania obrzęków.
Ze względu na kierunek wyróżnia się głaskania:
  • podłużne (ręce podłużnie bądź poprzecznie prowadzi się wzdłuż prze­biegu włókien mięśniowych),
  • poprzeczne (ręce podłużnie bądź poprzecznie prowadzi się po­przecznie do prze­biegu włókien mięśniowych, np. w przestrzeniach między­żebrowych),
  • okrężne (wokół stawów, łopatek, piersi, oczu).
Ze względu na siłę bodźca wyróżnia się głaskania:
  • łagodne: kciukami, opuszkami, paliczkowe (grzbietową stroną pal­ców), całymi dłońmi,
  • średniej mocy i mocne (wpływają na głębsze warstwy tkanek): cały­mi dłońmi, grzebykowe (głaszcze się drugimi paliczkami ręki złożo­nej w spłaszczoną pięść), półpierścieniowe, pierścieniowe (oburącz obej­mując kończynę).
Można również wykonać głaskanie szczotką, co działa po­budzająco na zakończenia nerwowe.
Przeciwwskazania do wykonywania głaskań: ogólne, nie­kiedy w II etapie choroby Bürgera.

2.3.2.Rozcieranie

To szereg następujących po sobie i nakładających się na siebie ru­chów kolistych. Rozcieranie przepycha krew i limfę, rozdrabnia na­rośla i złogi (najefektywniejsza tech­nika w leczeniu chorób reumatolo­gicznych), rozszerza naczynia, roz­grzewa, powoduje przyrost masy mięśniowej (w masażu izometrycznym), bierze udział w wyzwalaniu z tkanek zużytych produktów przemiany materii i przepychaniu ich, wzmaga przemianę materii, pomaga w rozprowadzaniu substancji (w tym iniekcji) po organizmie.
Ze względu na technikę wykonania wyróżnia się rozcieranie:
  • spiralne (klasyczne) – każde kolejne kółko jest o połowę dalej od po­przedniego zachodząc na nie (zazębiając się); wsteczny fragment kółka wykonuje się z mniejszą siłą niż fragment przepychający,
  • koliste (segmentarne) – wykonuje się kilka (przeważnie 3) kółek w miej­scu, przy czym każde kolejne wnika głębiej. Na­stępnie masująca dłoń prze­suwa się nieznacznie ruchem półkoli­stym i znów wy­konuje się kilka kółek w miejscu, itd...
Ze względu na głębokość oddziaływania wyróżnia się rozciera­nia:
  • powierzchowne w których przesuwa się ręce po skórze,
  • głębokie w którym ręce wywierają większy nacisk na skórę i tą skórą rozciera się tkanki leżące głębiej.
Ze względu na kierunek, rozcierania dzieli się na:
  • podłużne – wykonywane wzdłuż przebiegu włókien mięśniowych,
  • poprzeczne – wykonywane w poprzek przebiegu włókien mięśniowych (stosowane np. w zapaleniu torebki stawowej, ścięgien i torebek ścięgnistych, przykur­czach, wzmożonych napięciach mięśniowych),
  • okrężne – kółka wykonuje się na obwodzie dużego koła, stosowane wokół stawów, łopatek.
Ze względu na siłę bodźca wyróżnia się rozcieranie:
  • łagodne – wykonywane kciukami, opuszkami, całymi dłońmi,
  • średniej mocy i mocne – wykonywane całymi dłońmi, pierścieniowe, grzebykowe, kłębami, przedramieniem (na grzbiecie).
Przeciwwskazania do wykonywania rozcierań: ogólne, nie­kiedy I etap choroby Bürgera (rozcieranie może wtedy powo­dować odczyn para­doksalny, czyli zamiast rozszerzać naczynia krwionośne zwęża ich światło), tam gdzie niewskazane jest rozgrzewanie tkanek, skaza naczy­niowa, żylaki, brak dosta­tecznej ilości okostnej po zroście kości.

2.3.3.Ugniatanie

Ugniatanie to następujące po sobie rytmiczne ściskania i roz­luźnianie uci­sku mięśni z jednoczesnym przesuwaniem się ruchem głaszczącym. Ma działanie tłocząco-ssące, intensyfikuje prze­mianę materii, usuwa mioge­lozy (guz­kowate zgrubienia na brzegach mięśni), powoduje przy­rost masy mięśniowej, wy­zwala histaminę z tkanek.
Technika wykonywania: chwyty wykonuje się od dalszego przy­czepu mięśnia do bliższego.
Wyróżnia się ugniatanie naprzemien­ne (raz ści­ska jedna ręka, raz druga), jednoczesne – ucisk (obie ręce ści­skają w tym samym czasie).
Jedno­stajne, rytmiczne, powolne uciski dłońmi lub kciukami działają rozluźniająco, zaś nieryt­miczne pobudzająco.
Ze względu na sposób przyłożenia rąk wyróżnia się ugniata­nie:
  • poprzeczne (osie palców są ustawione prostopadle do prze­biegu włókien mięśniowych), które działa pobudzająco na tkankę mięśniową i nerwową oraz wyciska z tkanek zużyte związki prze­miany materii,
  • podłużne (osie palców ustawione są równolegle do prze­biegu włókien mięśniowych), które jest chwytem roz­luźniającym (stosowane w rwie, porażeniach po chorobie Heinego-Medina, pora­żeniach spastycznych) i prze­pychającym substancje rozdrobnione i uwolnione z tkanek przez rozcieranie i ugniatanie poprzeczne.
Ugniatanie po­przeczne ze skręceniem jest chwytem mocnym, wy­bitnie pobudza­jącym (wykonywane jest tak, jak ugniatanie poprzecz­ne, z tym, że do chwytów ugniatających dołącza się na­przemienne ru­chy rąk do i od siebie po­wodujące skręcenie mięśni). Ugniatanie ze skręceniem wykonuje się na dużych grupach mięśniowych (udo, pod­udzie, grzbiet, ramię, bark).
Na grzbiecie wykonuje się również uciski esowate (przykłada się kciuki po bokach mięśnia najdłuższego grzbietu, jeden wyżej, drugi niżej, i wyżej przyłożony przekłada się niżej dosuwając go do mięśnia powodując jego lekki skręt, itd.).
Odmianą ugniatania jest także mięszenie (przykłada się ręce jak do ugniatania poprzecznego i oburącz wykonuje się ruchy koliste przesuwając się od części dystalnych do proksymalnych). Mięszenie wy­konuje się na tylnej grupie mięśni podudzia, udzie, wale mięśnia kap­turowego, barku, sta­wie łokciowym, kolanowym.
Przeciwwskazania do wykonywania ugniatań: ogólne, skłonność do krwotoków.

2.3.4.Oklepywanie

Są to krótkotrwałe, sprężyste, rytmiczne, szybko następuj­ące po sobie uderzenia. Oklepywanie działa ssąco na naczynia krwionośne. Sła­be oklepywanie - rozluźnia, średniej mocy i mocne – po­budza, (zwłasz­cza tkankę nerwową i mięśniową), bardzo moc­ne poraża. Oklepywania wy­konuje się dosercowo i odsercowo, po­przecznie ułożo­nymi dło­ńmi w stosunku do przebiegu włókien mięśniowych (uderzenia rów­nolegle ustawionymi palcami po­wodują rozwarstwienie mięśni).
Ze względu na siłę oklepywania dzieli się na:
  • słabe – stac­cato (wykonywane opuszkami palców),
  • średniej mocy – miote­łkowe, widelcowe (uderza się czubkami pal­ców), łyżeczkowe, szczypanie (zbliża się palce do skóry i szczypiąc odrywa palce, nie powodując uszczypnięcia),
  • mocne i bardzo mocne – półpiąstkowe, piąstkowe, karate, palicz­kowe (uderza się grzbietową stroną palców).
Przeciwwskazania do wykonywania oklepywań: ogól­ne, sklerodermia, choroba Raynauda, choroba Bürgera, żylaki, skaza naczy­niowa, porażenie spastyczne, nad­pobudliwość, choroba Parkinsona, stwardnienie roz­siane, mięśniobóle, ner­wobóle, psychonerwice od­znaczające się nadpobudliwością, choroba Little’a, lum­bago, rwa, zaawansowana miażdżyca, nerwica, obrzęk, stłuczenie. Nie oklepuje się karku, nerek, krzyża, wątroby, śledziony.

2.3.5.Wibracja

Jest to ruch drżący o dużej częstotliwości i małej amplit­udzie. Ośrodkiem drgającym jest ręka, wibrator elektryczny lub wodny (aqu­a­vibron).
Wibracja przyczynia się do przyspieszenia przemiany mate­rii, działa pobudzająco na czynność wydzielniczą gruczołów, w połączeniu z rozcieraniem szybciej roz­prowadza środek in­iekcyjny w organizmie, podnosi napi­ęcie naczyń krwiono­śnych, obniża tętno, podnosi ciśnienie krwi, powoduje przyrost i uelastycznienie tkanki mięśniowej, przyczy­nia się do wzmożonego wydalania substancji zużytych z tkanek i do zwięk­szonego przyj­mowania odżywczych.
Wibrację dzieli się na:
  • poprzeczną (drobnym zygzakiem ręka masująca posuwamy się do przodu) – wykonywaną na całym ciele,
  • podłużną (rękę przesuwa się do przodu drobnymi ru­chami posuwi­sto-zwrotnymi) – wykonywaną na mostku, kręgosłu­pie,
  • pionową (dźgającą, wykonywaną w miejscu jak i przesuwając się) – wy­konywaną w dole kulszowym, wzdłuż kręgosłupa,
  • wibrację pośrednią, która działa rozluźniająco, wykonuje się ją po­przez ręcznik złożony w kilkoro.
Oddziaływanie wibracji: lekka wibracja piono­wa (dźgająca) ob­niża napięcie układu nerwowego. Lekka wibracja działa rozluźniająco i przeciwbólowo, średniej mocy – pobudzająco, bardzo mocna – poraża­jąco (zwłaszcza na tkankę nerwową i mięśniową).
Przeciwwskazania do wykonywania wibracji: ogólne, cho­roba Raynauda, choroba Bürgera, choroba Par­kinsona, choroba Little’a, wy­soko zaawansowana miażdżyca, skaza naczyniowa, porażenie spastycz­ne, nerwice i psychonerwice odznaczające się nadpobudli­wością.

2.3.6.Wałkowanie

Jest ruchem posuwistym z jednoczesnymi ruchami poprzeczny­mi w stosunku do przebiegu włókien mięśniowych. Wa­łkowana kończyna lub grzbiet znajduje się między masującymi dłońmi.
Wyróżnia się wałkowanie klasyczne i nowoczesne. Wa­łkowanie klasyczne tym różni się od nowoczesnego, że w wałkowaniu klasycz­nym masujące dłonie i palce są wyprostowane, zaś w wałkowaniu no­woczesnym do ruchów wałkujących dołącza się ruchy ugniatające.
Wpływ wałkowania na organizm łączy w sobie elementy gła­skania, rozcierania i ugniatania.

2.3.7.Rozstrząsanie

To drgania wykonywane z dużą amplitudą i małą częstotli­wością. Wykonuje się je na średnich i dużych grupach mięśniowych. W działa­niu podobne jest do wibracji poprzecz­nej, choć jest od niej o wiele bar­dziej rozluźniające. Mięśnie podrzuca się między kciukiem a resztą pal­ców.

2.4.Wpływ masażu klasycznego na organizm

Wpływ masażu można poznać dzięki subiektywnym od­czuciom osoby masowanej oraz obiektywnie, obserwując zacho­dzące zmiany. Su­biektywne odczucia to uczucie lekkości lub zmęczenia, rozgrza­nia lub zimna, uspokojenia lub roz­drażnienia, pozornego po­gorszenia lub popra­wy stanu zdrowia. Popra­wę stanu zdrowia osoba masowana może od­czuć nawet w ciągu dwóch tygodni po zakończeniu masaży. Masaż lek­ki, powolny relak­suje, średniej mocy i mocny stymuluje komórki i tkanki.
Do zmian obiektywnych zalicza się: wzrost ciepłoty w miej­scu masowanym, poprawę procesów dyfuzyjnych, nawet dwu­krotne zwięk­szenie zapotrzebowania na tlen, wzrost prze­pływu krwi, zmianę pH or­ganizmu w kierunku zasadowym. Rozcieranie, ugniatanie poprzeczne, oklepy­wanie działają prze­krwiennie. Przy długotrwałym prze­bywaniu chorego w łóżku profilaktycznie stosuje się masaż w celu zapobieżenia powsta­waniu odleżyn, za­legania plwociny i nie dopuszczania do nie­korzystnych zmian krążeniowych w kierunku zastojów krwi.

2.5.Wpływ masażu klasycznego na tkanki i układy

Tkanki i układy działają na zasadzie sprzężenia zwrotnego – prawi­dłowa praca jednego, który spełnia swoje funkcje względem in­nych po­woduje poprawę efek­tywności ich pracy i odwrotnie. Wszystkie tkanki i układy są po masażu lepiej ukrwione (odżywione i utlenowane) co wpływa na przy­spieszenie ich regeneracji i poprawę funkcjonowa­nia. Od­działując w sposób mechaniczny wy­zwala się z tkanek i przepy­cha zużyte produkty prze­miany materii, i przez krew dostarc­zane są no­we związki odżywcze. Masaż przyspiesza proces odnowy wewnątrz­komórkowej.
Na tkanki wywiera się wpływ również wpływ konsensualny (pośredni), czy­li oddziałując na nie z oddali (efektywno­ść wynosi około 20%). Wy­korzystuje się go wtedy, gdy nie można masować cho­rego narządu ze względu na prze­ciwwskazania lub niemożność do­stępu (np. założony gips). Naj­bardziej poprawiamy wtedy ukrwienie mięśni. Przykład oddziaływania konsensualnego: gdy zamierza się wy­wrzeć wpływ na lewą kończynę górną, masuje się prawą kończy­nę gór­ną.

2.5.1.Wpływ masażu klasycznego na skórę

Nie da się wykonać masażu bez wpływu na skórę. Skóra staje się po masażu jędrna i elastyczna, masaż oczyszcza skórę, usu­wa złusz­czony na­skórek, łój, uaktywnia sieć kapilarów. Dzięki masażowi roz­szerzają się pory skórne, co wykorzy­stuje się przy wprowadza­niu środ­ków wspomagających masaż (np. maść), podnosi się tem­peratura miej­sca masowanego, usprawnia się funkcja wydal­nicza skóry.

2.5.2.Wpływ masażu klasycznego na tkankę łączną

Masaż przyczynia się do przyrostu tkanki łącznej z wyjąt­kiem tkanki tłuszczowej, która pod wpływem masa­żu (głównie rozcierania, ugniata­nia, wibracji) ulega szyb­szemu spaleniu. W przypadku przykur­czów, stanów za­palnych ścięgien i poche­wek ścięgnistych, głaskanie i roz­cieranie poprzeczne obniża ich napięcie, zaś w zwiot­czeniach, zwłasz­cza ugniatanie po­przeczne działa stymulująco.

2.5.3.Wpływ masażu klasycznego na tkankę mięśniową

Masaż usuwa z mięśni kwas mlekowy, poprawia jakość wy­poczynku, zwiększa gotowość do pracy. Oprócz masażu bezpośred­niego, na mięśnie można również wpływać pośrednio poprzez masaż splotu uner­wiającego je. Słabe bodźce (delikat­ne, powolne gła­skania, rozciera­nia, ugniatania podłużne, uci­ski, roz­strząsania) działają na mięśnie relak­sacyjnie, średniej mocy (ugniatania poprzeczne, oklepy­wania, sil­ne wibra­cje) po­budzają, a bardzo silne porażają tkankę mięśniową. Stosując masaż izometryczny powoduje się przyrost masy mięśniowej. Sprawniejsza praca mięśni przyczynia się do poprawy ich funkcji polegającej na usprawnianiu krążenia krwi.

2.5.4.Wpływ masażu klasycznego na układ krążenia

Dzięki masażowi wzrasta pojemność wyrzutowa i minu­towa ser­ca, co sprzyja sprawniejszemu rozcho­dzeniu się krwi po organizmie i spe­łnianiu swojej roli transportowej. Wpływ masażu na układ krwiono­śny tłu­maczą trzy teorie:
  1. Teoria hormonalna – podczas masażu wyzwala się z tkanek większa ilość histaminy, która rozszerza na­czynia krwiono­śne, a drażniąc nad­nercza prowokuje je do wzmożonego wydzielania adrenaliny. Adre­nalina zwęża naczynia krwionośne, co w konsekwencji do­prowadza do pod­niesienia ciśnienia krwi.
  2. Teoria odruchowa – wskutek masażu rozszerzają się naczy­nia krwionośne, co doprowadza do obniżenia ciśnienia krwi. Barorecep­tory informują o tym central­ny układ ner­wowy, reakcją jest pod­niesienie ciśnienie krwi.
  3. Teoria mechaniczna – rytmiczne zwężanie i roz­szerzanie światła na­czyń krwionośnych (zachodzące wskutek tego, że masujące ręce wy­wierają nacisk na tkanki) powoduje przepchnięcie krwi w kierunku serca i wessanie krwi z naczyń położonych niżej.
Na podstawie tych teorii stwierdza się, że początkowo ob­niża się ciśnienie krwi, a po około 20 minutach wzra­sta, dlate­go u ludzi cho­rych na serce masaż musi być spokojny, lekki, by nie doprowadzać do gwa­łtownych wa­hań ciśnienia. O wpływie masażu na układ krążenia, a tym samym na cały or­ganizm można mówić wtedy, gdy trwa on przynajm­niej 10 minut i obejmuje chociaż jedną część ciała (grzbiet, kończyna). Naj­efektywniej przepływ krwi żylnej i chłonki usprawnia dre­naż limfatycz­ny. Sprawniejsza praca układu krwionośnego to lepsze ukrwienie or­ganizmu.

2.5.5.Wpływ masażu klasycznego na układ nerwowy

Na układ nerwowy wpływa się w sposób bezpośredni lub pośred­ni. Bezpośrednio oddziałuje się masując za­kończenia nerwowe znaj­dujące się w skórze, masując sploty nerwowe, z których wychodzą ner­wy oraz masując mięśnie powierzch­niowe (np. masując klatkę pier­siową masu­je się też nerwy międzyżebrowe). Pośrednio od­działuje się na układ ner­wowy masując narządy obsługi­wane przez poszczególne nerwy. Masu­jąc grzbiet, brzuch wpływa się pośrednio na splot lędźwiowo-krzy­żowy, masując dolną część klatki piersiowej i górną brzu­cha wywiera się pośredni wpływ na nerw przepono­wy, masując żwacz wpływa się na V nerw czaszkowy (trój­dzielny), masując mięśnie mimiczne pośrednio wpływa się na VII nerw czaszkowy (twarzowy), masując górny odcinek mięśnia kapturowego i niektóre mięśnie szyi (np. mostkowo-obojczy­kowo-sutkowy) wywiera się pośredni wpływ na XI nerw czaszkowy (do­datkowy). Masując grzbiet wywiera się wpływ na korzenie nerwowe oraz pień układu współczulnego (jego zwoje leżą po obu stronach kręgosłupa). Na układ przy­współczulny (którego zwoje znajdują się w narządach we­wnętrznych) oraz na X nerw czaszkowy (błędny) pośrednio wpływa się opracowując narządy jamy brzusznej. Mniejszy wpływ na układ przy­współczulny wywiera się masażem odcin­ka krzyżowego kręgosłupa oraz tylnej części głowy. Lekki masaż relak­suje układ nerwo­wy i tkankę nerwową, średniej mocy i mocny - stymuluje, bardzo silny – poraża.

2.5.6.Wpływ masażu klasycznego na układ oddechowy

Masaż usprawnia procesy dyfuzyjne, przeciwdziała za­leganiu plwo­ciny w oskrzelach i wraz z drenażem ułożeniowym (oklepywa­nie łyżeczkowe) uła­twia jej usuwanie. Masując mięśnie od­powiedzialne za ruchy klatki piersiowej zwięk­sza się zakres ru­chomości tejże. Spraw­niejsza praca układu oddechowego to lep­sze utlenowanie or­ganizmu.

2.5.7.Wpływ masażu klasycznego na układ pokarmowy i układ wydalniczy

Pod wpływem masażu usprawnia się przyswajanie produk­tów odżywczych, poprawia się pe­rystaltyka jelit, wydzielanie wewnętrzne, stabilizuje się napi­ęcie mięśni gładkich narządów we­wnętrznych. W przy­padku zaparć masując jelito grube ułatwia się wy­dalanie kału, zaś masaż okolicy nerek usprawnia ich funkcjono­wanie, a nacisk na pęcherz ułatwia oddawanie moczu. Dla prawidłowej pracy narządów jamy brzusznej znaczenie ma również prawidłowa praca mięśni brzu­cha. Do masażu brzucha przystępuje się nie wcześniej niż dwie godziny po posi­łku. Dzięki masażowi poprawia się funk­cja wydal­nicza skóry.

3.Masaż segmentarny

Masaż segmentarny jest metodą leczenia zewnętrznych i wewnętrznych zmian chorobowych, wykorzystującą w swej istocie możliwość oddziaływania na ognisko chorobowe poprzez masowanie objawowo zmienionych tkanek, nie będących ogniskiem choroby. Jest bardzo efektywną metodą wpływania na pracę narządów wewnętrznych.

3.1.Ogólne przeciwwskazania do stosowania masażu segmentarnego

Przeciwwskazania do wykonywania masażu segmentarnego: brak zmian odruchowych, ostre stany zapalne, zakażenia ogólne z temperaturą ciała powyżej 38 °C, choroby bakteryjne, wirusowe, nowotworowe, zakaźne, ropne, stany zapalne skóry, stany do interwencji chirurgicznej, krwotoki i krwawienia.

3.2.Anatomiczno-fizjologiczne podstawy masażu segmentarnego

Komórki zarodka we wczesnym etapie rozwoju tworzą pęcherzyk składający się z komórek zewnętrznych, stanowiących jego ścianę, i wewnętrznych (węzeł zarodkowy). Z czasem węzeł zarodkowy przekształca się w listki zarodkowe: listek zarodkowy wewnętrzny (endoderma), zewnętrzny (ektoderma) oraz pochodny zewnętrznego – listek zarodkowy środkowy (mezoderma). Z tych listków powstają tkanki, narządy, układy. Z ektodermy powstaje układ nerwowy, naskórek i ich pochodne. Z endodermy powstaje nabłonek wyścielający przewód pokarmowy, oddechowy i ich gruczoły. Z mezodermy przyśrodkowej, podzielonej na segmenty (praczłony), powstają kości i mięśnie oraz część właściwa skóry i tkanka nabłonkowa (zawiązek kostny – sklerotom, mięśniowy – miotom, skórny – dermatom). Z mezodermy bocznej (trzewnej) rozwijają się mięśnie gładkie, serce, krew, układ naczyniowy, tkanka łączna. Z czasem segmenty zachodzą na siebie i w miarę wzrastania organizmu przesuwają się. Jedynie w odcinku piersiowym zachował się pierwotny układ odcinkowy. Rdzeń kręgowy dzieli się na odcinki (neuromery). Podział ten obejmuje również obwodowy układ nerwowy i autonomiczny układ nerwowy. Masaż segmentarny opiera swoje działanie na powiązaniach skóry, tkanki łącznej, mięśniowej, nerwowej, naczyń krwionośnych i narządów wewnętrznych, które wykształciły się z tego samego węzła zarodkowego, wykorzystując mechanizm łuku odruchowego, na który składają się:
  1. receptor (narząd odbiorczy),
  2. droga dośrodkowa,
  3. ośrodek w rdzeniu kręgowym lub mózgowiu,
  4. droga odśrodkowa,
  5. efektor (narząd wykonawczy).
W masażu segmentarnym wykorzystuje się następujące łuki odruchowe: trzewno-skórny, trzewno-mięśniowy, trzewno-łącznotkankowy, skórno-trzewny, skórno-naczyniowy, skórno-mięśniowy, trzewno-trzewny.
Strefom zmienionym chorobowo nadano nazwy:
  • strefy Haeda – dotyczą zmian skórnych w segmentach przyporządkowanych chorym narządom wewnętrznym,
  • strefy MacKenziego – odnoszą się do zmian w mięśniach przyporządkowanych chorym narządom wewnętrznym,
  • strefy Dicke’a (obserwowane również przez Kohlrauscha i Leubego) – odnoszą się do zmian w tkance łącznej.
Wzajemne zależności między poszczególnymi układami wyjaśnia rozdział „Kliniczne podstawy masażu segmentarnego”.

3.3.Wpływ masażu segmentarnego na organizm i ocena wyników leczenia

  • temperatura skóry w czasie masażu wzrasta nawet o 10 ˚C powracając do stanu wyjściowego po kilku godzinach (niekiedy temperatura wzrasta w czasie wypoczynku, np. w endangitis obliterans),
  • na drodze reflektorycznej następuje przekrwienie narządów wewnętrznych,
  • wzrasta siła mięśniowa i ruchomość stawów,
  • zmniejszają się bóle, nawet po pierwszym zabiegu,
  • podczas wykonywania zabiegu zużycie tlenu zwiększa się na początku, by w trakcie trwania masażu wrócić do stanu wyjściowego,
  • masaż segmentarny jest zabiegiem nieznacznie obciążającym ustrój,
  • wyrównuje się praca gruczołów,
  • wpływ na organizm uzyskuje się dzięki serii zabiegów, długie przerwy przy istnieniu wskazań niwelują osiągnięty postęp,
  • rano organizm jest bardziej odporny na bodźce.

3.4.Odbiór bodźców

Prawo Wildera stanowi o zależności między działającym bodźcem a wartościami wyjściowymi:
  • reaktywność układu wegetatywnego jest odwrotnie proporcjonalna do stanu jego pobudzenia,
  • w stanie znacznego pobudzenia układu wegetatywnego reaktywność na bodźce drażniące jest zmniejszona, a na hamujące zwiększona,
  • przedawkowanie środkiem pobudzającym całego układu wegetatywnego prowadzi do zmiany napięcia jednego z jego układów na rzecz drugiego.
Na jego podstawie prawa Wildera stwierdza się, że bodźce łagodne pobudzają układ współczulny, bodźce średniego stopnia są silne dla układu współczulnego, a słabe dla przywspółczulnego. Na silne bodźce odpowiada układ przywspółczulny.
Prawo Armdt-Shulzego głosi: słabe bodźce pobudzają procesy biologiczne, średnie potęgują, silne hamują, a bardzo silne znoszą.

3.5.Zakres unerwienia segmentarnego

Z rdzenia kręgowego odchodzi 31 par nerwów rdzeniowych, które oznaczamy się następująco:
  • C1 – C8 – segmenty szyjne (C1 wychodzi znad pierwszego kręgu szyjnego),
  • Th1 – Th12 (D1 – D12) – segmenty piersiowe,
  • L1 – L5 – segmenty lędźwiowe,
  • S1 – S5 – segmenty krzyżowe,
  • C0 – segment guziczny (nie ma zastosowania w masażu seg­mentarnym).

3.5.1.Zakres unerwienia segmentarnego skóry

Zakres tego unerwienia segmentarnego skóry rozchodzi się pasmami sąsiadującymi i zachodzącymi na siebie:
  • C1 – C3 – potylica, kark, szyja,
  • C4 – kark, dolna część szyi, poniżej obojczyków, przednia powierzchnia barku,
  • C5 – bark, dłoniowa powierzchnia ramienia i przedramienia do nadgarstka,
  • C6 – zewnętrzna powierzchnia barku i ramienia, promieniowa powierzchnia przedramienia, kciuk, palec wskazujący,
  • C7 – grzbietowa strona ramienia i przedramienia, III palec,
  • C8 – łokciowa strona ramienia i przedramienia, IV i V palec,
  • Th1 – skóra grzbietu od pierwszego kręgu piersiowego ukośnie do dołu pachowego, pas poniżej obojczyków, dłoniowa powierzchnia ramienia i przedramienia do nadgarstka,
  • Th2 – pas od drugiego kręgu piersiowego pod pachą i pod obojczykiem,
  • Th3 – pas od trzeciego kręgu piersiowego do mostka,
  • Th4 – Th6 – pas od kręgosłupa wydłuż żeber do linii środkowej ciała z przodu,
  • Th7 – Th9 – od kręgosłupa wzdłuż żeber do linii środkowej ciała w okolicy pępka,
  • Th10 – Th12 – od kręgosłupa wzdłuż żeber do powierzchni pomiędzy pępkiem a więzadłem pachwinowym,
  • L1 – od pierwszego kręgu lędźwiowego skośnie w bok do okolicy pachwinowej,
  • L2 – od kręgosłupa wzdłuż grzebienia biodrowego na udo poniżej więzadła pachwinowego,
  • L3 – od kręgosłupa w bok, wzdłuż mięśnia krawieckiego do 1/3 przyśrodkowej powierzchni podudzia,
  • L4 – od kręgosłupa przez krętarz, przednią powierzchnię uda i kolana do przyśrodkowej powierzchni podudzia,
  • L5 – od kręgosłupa przez pośladek, boczną powierzchnię uda i kolana, przez podudzie do przyśrodkowej i grzbietowej powierzchni stopy na szerokość I-IV palca,
  • S1 – od kości krzyżowej przez pośladek, tylną powierzchnię uda, dół podkolanowy, tylno-boczną powierzchnię podudzia do bocznej powierzchni stopy i zewnętrznych palców
  • S2 – od kości krzyżowej przez pośladek, wewnętrzno-tylną powierzchnię uda, kolano, do kostki przyśrodkowej,
  • S3 – pośladki bliżej osi ciała, tylna powierzchnia uda, narządy płciowe zewnętrzne,
  • S4 – S5 – krocze, okolice odbytu.

3.5.2.Zakres unerwienia segmentarnego mięśni

  • C1 – drobne mięśnie karku,
  • C2 – C3 – mięśnie szyi, wał mięśnia kapturowego,
  • C4 – obręcz barkowa, przepona (unerwiana również z C3),
  • C5 –mięsień naramienny, dwugłowy ramienia, kruczoramienny, ramienno-promieniowy, piersiowy większy piersiowy mniejszy, nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy,
  • C6 –mięsień piersiowy większy, piersiowy mniejszy, najszerszy grzbietu, zębaty przedni, trójgłowy ramienia, naramienny, obły większy, podłopatkowy,
  • C7 – prostowniki nadgarstka i palców, zginacze nadgarstka,
  • C8 – długie prostowniki i zginacze palców,
  • Th1 – drobne mięśnie dłoni i palców,
  • Th2 – Th6 – grzbiet, mięśnie międzyżebrowe,
  • Th7 – Th9 – grzbiet, brzuch,
  • Th10 – Th12 – grzbiet,
  • L1 – dół brzucha, mięsień czworoboczny lędźwi, krawiecki,
  • L2 – mięsień biodrowo-lędźwiowy, czworogłowy uda,
  • L3 – mięsień biodrowo-lędźwiowy, przywodziciele uda, mięśnie skręcające udo,
  • L4 – mięsień czworogłowy uda, prostowniki podudzia,
  • L5 – pośladkowy średni, pośladkowy mały, półścięgnisty, półbłoniasty, dwugłowy uda, piszczelowy przedni,
  • S1 – mięsień pośladkowy wielki, gruszkowaty, czworogłowy uda, czworoboczny uda, prostowniki stopy, mięsień piszczelowy przedni, mięśnie strzałkowe, długi prostownik palców,
  • S2 – tylna grupa podudzia, prostowniki palucha, drobne mięśnie stopy,
  • S3 – mięśnie poprzecznie prążkowane układu moczowego i odbytnicy,
  • S4 – S5 – odbyt, krocze.

3.5.3.Zakres unerwienia segmentarnego narządów wewnętrznych

  • Śledziona – C3 – C4 po lewej stronie,
  • Oskrzela – Th3 – Th9,
  • Płuca – C3 – C4,
  • Serce – C3 – C4 po lewej stronie,
  • Aorta – Th1 – Th8,
  • Przełyk – Th3 – Th5,
  • Żołądek – C3 – C4, Th5-Th9 po lewej stronie,
  • Jelito cienkie – C3 – C4,
  • Okrężnica wstępująca – C3 – C4, Th9 – L1,
  • Okrężnica poprzeczna – C3 – C4, Th9 – L1,
  • Okrężnica zstępująca – C3 – C4,
  • Wyrostek robaczkowy – Th11 – Th12 po prawej stronie,
  • Odbytnica – Th11 – L2,
  • Wątroba – C3 – C4 po prawej stronie,
  • Pęcherzyk żółciowy – Th6 – Th10 po prawej stronie,
  • Trzustka – Th7 – Th9 po lewej stronie,
  • Nerki – C4,
  • Moczowód – Th10-L2,
  • Pęcherz moczowy – Th11 – L3,
  • Narządy płciowe żeńskie wewnętrzne – Th10 – L3,
  • Gruczoł piersiowy – Th4 – Th6,
  • Narządy płciowe męskie wewnętrzne – Th10 – L3.

3.6.Kliniczne podstawy masażu segmentarnego

Przykłady wzajemnego oddziaływania narządów zespolonych w krąg czynnościowy:
  • przy wystąpieniu zmian zapalnych w opłucnej lub płucach podnosi się temperatura skóry po stronie objętej chorobą, dochodzi także do wystąpienia ograniczonych wysięków w tkance podskórnej (łuk odruchowy trzewno-skórny i trzewno-łącznotkankowy),
  • w dusznicy bolesnej występuje wzmożone napięcie w mięśniu piersiowym większym lewym (łuk odruchowy trzewno-mięśniowy),
  • choroby pęcherzyka żółciowego wywołują przeczulicę skóry w dolnym odcinku kręgosłupa piersiowego po stronie prawej, zwłaszcza w segmentach Th6 –Th10 (łuk odruchowy trzewno-skórny),
  • w chorobach płuc występuje bolesność mostka (łuk odruchowy trzewno-okostnowy),
  • w kamicy nerkowej obserwowano boczne skrzywienie kręgosłupa ku chorej nerce (łuk odruchowy trzewno-wielotkankowy),
  • w chorobach sercowo-naczyniowych wyczuwalne są ograniczone zaniki tkanek, listewkowate zgrubienia na żebrach i mostku (łuk odruchowy trzewno-wielotkankowy),
  • w chorobach jelit występowały zaburzenia w obrębie narządów płciowych i odwrotnie (łuk odruchowy trzewno-trzewny),
  • ropne choroby skóry i blizny w segmentach Th7 – Th8 po stronie lewej powodowały bóle żołądka (łuk odruchowy skórno-trzewny).
Przykłady te świadczą o tym, że każda składowa kręgu czynnościowego związana z jednym gruczołem, może wpływać na pozostałe i dlatego zmiany powstałe na drodze odruchowej mogą podtrzymywać poczucie choroby nawet po jej wyleczeniu.

3.7.Zasady wykonywania masażu segmentarnego

  • przed przystąpieniem do zabiegu należy przeprowadzić krótki wywiad medyczny, aby zorientować się czy potencjalne pogorszenie stanu pacjenta zostało wywołane przedawkowaniem masażu, czy innymi przyczynami,
  • przeciętnie masuje się 20 minut; nieco dłużej wykonuje się zabieg w chorobach serca, wątroby i dróg żółciowych,
  • siła nacisku wzrasta przy przesuwaniu się od powierzchni ciała w głąb tkanek, maleje zaś przy przesuwaniu się od boku do kręgosłupa,
  • w większości przypadków zabiegi wykonuje się codziennie, w cięższych stanach masuje się 2 – 3 razy w tygodniu,
  • masuje się tylko do momentu usunięcia wszystkich uchwytnych zmian odruchowych (patrz przesunięcie odruchowe nr 11),
  • im gwałtowniejsze objawy chorobowe, tym słabszy masaż musi być wykonywany,
  • punkty maksymalne masuje się łagodniej niż ich otoczenie,
  • gdy masowany obszar obejmuje więcej zakończeń nerwowych stosuje się łagodniejsze bodźce,
  • każdy chwyt diagnostyczny i leczniczy poprzedza się i kończy głaskaniem,
  • chwyt przerwany nie może być kontynuowany, lecz musi być rozpoczęty od nowa,
  • pacjenci o atletycznej budowie wymagają mocniejszych bodźców przy krótszym czasie trwania zabiegu. Kobiety masuje się lżej niż mężczyzn. Dzieci masuje się łagodnie, osoby młode mocno, a starsze ze średnim natężeniem bodźca,
  • w masażu segmentarnym obowiązuje dokręgosłupowy i dogłowowy kierunek masażu,
  • opracowując chorobowo zmienione segmenty najpierw należy usuwać zmiany powierzchniowe, później zmiany leżące głębiej,
  • nawet w czasie pierwszych zabiegów nie omija się punktów maksymalnych, jednak opracowuje się je łagodniej,
  • chwyty diagnostyczne i lecznicze umownie wykonuje się najpierw po prawej stronie.

3.8.Kolejność postępowania w masażu segmentarnym

  1. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo,
  2. Masaż grzbietu,
  3. Masaż miednicy,
  4. Masaż klatki piersiowej,
  5. Masaż karku i głowy,
  6. Masaż brzucha,
  7. Masaż kończyn.

3.8.1.Wyszukiwanie zmian odruchowych

Przed przystąpieniem do chwytów diagnostycznych należy upewnić się czy potencjalne zmiany nie są wywołane inną przyczyną niż na drodze łuku odruchowego. Diagnozując nie używa się środków poślizgowych, aby mieć pełny, niczym nie upośledzony odbiór powstałych zmian (ograniczona strefa podwyższonej temperatury, ograniczona strefa zwiększonej potliwości). Chwyty diagnostyczne przeprowadza się rękami, chociaż można też posłużyć się pomocami. Do diagnozowania skóry można użyć szpilki, którą lekko przesuwa się po powierzchni ciała – wkroczenie na obszar przeczulicy odczuwane jest jako ból. Wizualnie określa się koloryt skóry, palpacyjnie – temperaturę, spocenie. W tkance łącznej spotyka się zagęszczenia, wciągnięcia, obrzmienia, zgrubienia. Przy niezmienionej chorobowo tkance podskórnej skóra daje się łatwo podnosić. W tkance mięśniowej spotyka się przeczulicę, nadmierne lub obniżone napięcie.
Segmenty zajęte – są to fragmenty ciała objęte zmianami chorobowymi powstałymi w wyniku działania łuku odruchowego, obejmujące skórę, tkankę łączną (podskórną, powięzie, okostną), mięśnie.

3.8.2.Chwyty diagnostyczne

W trakcie diagnozowania należy z pacjentem utrzymywać kontakt słowny, co pozwala na dokładniejsze wykrywanie zmian. Chwyty diagnostyczne:
  1. Oglądanie (określa się zabarwienie skóry, odkształcenia powierzchni),
  2. Obmacywanie (wykrywa się zmiany we wszystkich rodzajach tkanek),
  3. Opukiwanie metodą Grugurina (wykrywa się zmiany w ukrwieniu skóry, zmiany napięcia tkanki mięśniowej i łącznej),
  4. Badanie stref Dicke’a (wykrywa się zmiany w tkance łącznej),
  5. Chwyt na mięsień najdłuższy grzbietu,
  6. Podłużne i poprzeczne przesuwanie fałdu (wykrywa się zmiany w tkance podskórnej).
Punkt maksymalny – jest to niewielki obszar w różnych rodzajach tkanek o wzmożonym odczuwaniu tępego, drażniącego lub ostrego bólu. Punkty maksymalne wykrywa się palpacyjnie, jak i przy użyciu pręta zakończonego kulką 10-milimetrowej średnicy. Jeżeli masażysta spodziewa się wykryć punkt maksymalny w głębiej położonych tkankach stosuje mocniejszy nacisk.

3.8.3.Usuwanie zmian bólowych i chorobowych w tkankach

  • W przeczulicy początkowo wykonuje się łagodne głaskanie obszaru przeczulicy lub jej otoczenia, z czasem zwiększając jego siłę, niekiedy można dołączyć łagodną wibrację.
  • Tkanka łączna:
    • w obrzmieniach wykonuje się piłowanie i wibrację,
    • we wciągnięciach – głębokie głaskania, ciągnienie, ugniatanie,
    • we wgłębieniach – wałkowanie, ugniatanie, chwyt na wyrostki kolczyste,
    • w zgrubieniach okostnowych – rozcieranie,
    • w zrostach opłucnej do masażu klatki dołącza się sprężynowanie,
  • Tkanka mięśniowa:
    • w ograniczonym wzroście napięcia mięśniowego wykonuje się przyśrubowanie, łagodna wibrację,
    • w strefowym wzroście napięcia wykonuje się łagodną wibrację, rozcieranie, posuw, wstrząsanie miednicy,
    • w obniżonym napięciu mięśniowym, niedokrwieniu, zanikach – do innych chwytów dołącza się silną wibrację,
    • miogelozy – wykonuje się ugniatanie.

3.9.Przesunięcia odruchowe

Przesunięcia odruchowe są to zmiany w tkankach lub narządach uprzednio zdrowych, powstałe na skutek niewłaściwego stosowania zasad masażu lub wykonywania chwytów. Obowiązuje następująca numeracja przesunięć odruchowych:
  1. Opracowując tkanki koło III i IV kręgu lędźwiowego mogą się pojawić bóle, mrowienia i drętwienia w kończynie dolnej, kłucia w okolicy kostki wewnętrznej i na stronie podeszwowej stopy.
Przeciwdziałanie: masaż między krętarzem większym, a guzem kulszowym.
  1. Przy opracowywaniu mięśnia nadgrzebieniowego i podgrzebieniowego mogą wystąpić drętwienia lub mrowienia kończyny.
Przeciwdziałanie: masaż dołu pachowego.
  1. Opracowanie lewego dołu pachowego może wywołać bóle i uczucie gniecenia w okolicy serca.
Przeciwdziałanie: masaż lewego brzegu klatki piersiowej.
  1. Masaż karku powoduje czasem bóle i zawroty głowy oraz uczucie senności.
Przeciwdziałanie: masaż skroni, mięśnia czołowego, głaskanie powiek.
  1. Przy opracowywaniu grzbietu mogą się pojawić napięcia tkanek w obrębie szyi i klatki piersiowej.
Przeciwdziałanie: masaż przedniej ściany klatki piersiowej.
  1. U osób ze zmianami chorobowymi w sercu, niezależnie od leczonego innego narządu, przy masowaniu miejsca między przyśrodkowym brzegiem lewej łopatki a kręgosłupem, w segmentach Th2 – Th3 może wystąpić napad dusznicy bolesnej.
Przeciwdziałanie: masaż lewej połowy klatki piersiowej przy mostku oraz dolnego brzegu klatki piersiowej.
  1. W czasie opracowywania dolnych segmentów piersiowych i segmentów lędźwiowych, w obrębie grzbietu i miednicy, mogą się pojawić tępe bóle w okolicy pęcherza moczowego.
Przeciwdziałanie: masaż podbrzusza.
  1. Masaż (zwłaszcza rozcieranie) w okolicy mostka może powodować uczucie pragnienia i dławienia.
Przeciwdziałanie: głaskanie głębszych warstw tkanek w okolicy VII kręgu szyjnego.
  1. Jeżeli masując w chorobach żołądka przystąpi się do opracowania punktu maksymalnego znajdującego się poniżej grzebienia łopatki na wysokości barku, przed uprzednim rozluźnieniem napięć nad dolną połową łopatki, ponownie mogą wystąpić bóle żołądka.
Przeciwdziałanie: masaż lewego dolnego brzegu klatki piersiowej.
  1. Po energicznym masażu strefy obrzęku w odcinku Th10 – Th12, od pół do dwóch godzin od zabiegu, mogą wystąpić bóle pęcherza moczowego, uczucie parcia na pęcherz, a także (w przypadku zaparć) krwawienia jelitowe.
Przeciwdziałanie: łagodny masaż podbrzusza.
  1. Po przeprowadzeniu więcej niż pięciu masaży po ustąpieniu wszystkich objawów odruchowych, mogą się pojawić nowe zmiany odruchowe.
Przeciwdziałanie: po 10-dniowej przerwie stosować leczenie od nowa.
  1. Jeżeli w leczeniu chorób serca do opracowania punktu maksymalnego, leżącego między przyśrodkowym brzegiem lewej łopatki a kręgosłupem, przystąpi się przed uprzednim usunięciem napięć w dolnych segmentach piersiowych i na przedniej ścianie klatki piersiowej, może wystąpić napad dusznicy bolesnej.
Przeciwdziałanie: masaż przedniej lewej ściany klatki piersiowej.
  1. W czasie opracowywania zgrubień w VI – IX międzyżebrzu mogą wystąpić dolegliwości sercowe.
Przeciwdziałanie: masaż lewej dolnej części klatki piersiowej.
  1. Jeżeli w chorobach wątroby przystąpi się do opracowywania punktu maksymalnego, leżącego w strefie łącznotkankowej między przyśrodkowym brzegiem prawej łopatki a kręgosłupem, w segmentach Th1 – Th3, przed uprzednim rozluźnieniem napięć i usunięciem zmian odruchowych w obrębie prawej łopatki, może wystąpić atak kolki wątrobowej.
Przeciwdziałanie: głaskanie i łagodne rozcierania prawej dolnej części klatki piersiowej.
  1. W chorobach układu moczowego masaż tkanek nad guzem kulszowym może wywołać bóle postrzałowe.
Przeciwdziałanie: masaż segmentów lędźwiowych.
  1. W przypadku lumbago masaż punktu maksymalnego, leżącego w mięśniu czworobocznym lędźwi, może wywołać bóle podbrzusza i pęcherza moczowego.
Przeciwdziałanie: masaż powyżej przedniego odcinka grzebienia biodrowego i podbrzusza.

4.Drenaż limfatyczny

Zadaniem drenażu limfatycznego jest likwidowanie obrzęków limfatycznych i usprawnienie przepływu limfy i krwi żylnej. Opiera się na: głaskaniu, rozcieraniu spiralnym, rozcieraniu kolistym (segmentarnym), ugniata­niu i ucisku podłużnym. Drenaż jednej części ciała trwa około 20 minut. Chwyty wykonuje się powoli. Każdy zabieg rozpoczyna się od opracowania węzłów chłonnych do których uchodzą naczynia limfa­tyczne wzdłuż których wykonywany jest drenaż. Obowiązuje zasada podwójnego opracowywania większych skupisk węzłów chłonnych. Masaż rozpoczyna się od opracowania proksymalnych części ciała, kończąc na dystalnych, zachowując dosercowy kierunek masażu. Takie postępowanie opróżnia węzły i naczynia dla chłonki z niższych partii ciała. Niekiedy drenaż limfatyczny wykonuje się jako masaż podwodny z zachowaniem zasad wykonywania drenażu limfatycznego.
Przeciwwskazania do wykonywania drenażu limfatycznego: przeciwwskazania są takie same jak do poszczególnych technik masażu klasycznego stosowanych w drenażu limfatycznym: głaskania, rozcierania, ugniatania.

4.1.Drenaż limfatyczny części ciała

4.1.1.Drenaż limfatyczny kończyny górnej

Okolice stawów jako skupisko węzłów chłonnych opracowuje się podwójnie. Kończynę można masować w lekkim uniesieniu, gdyż wtedy siła grawitacji usprawnia przepływ limfy.
  1. Masaż stawu barkowego ze szczególnym uwzględnieniem dołu pachowego, z odprowadzeniem chłonki na łopatkę i klatkę pier­siową.
  2. Masaż ramienia od łokcia do barku.
  3. Masaż stawu łokciowego.
  4. Masaż stawu barkowego.
  5. Masaż przedramienia od nadgarstka do łokcia.
  6. Masaż nadgarstka.
  7. Masaż stawu łokciowego.
  8. Masaż śródręcza i palców.
  9. Masaż nadgarstka.
  10. Głaskanie ogólne kończyny.

4.1.2.Drenaż limfatyczny kończyny dolnej

  1. Opracowanie stawu biodrowego i pachwiny.
  2. Masaż uda od kolana do stawu biodrowego.
  3. Masaż stawu kolanowego.
  4. Masaż stawu biodrowego i pachwiny.
  5. Masaż podudzia od kostek do kolana.
  6. Masaż stawu skokowego.
  7. Masaż stawu kolanowego.
  8. Masaż śródstopia i palców.
  9. Masaż stawu skokowego.
  10. Głaskanie ogólne całej kończyny.

4.1.3.Drenaż limfatyczny szyi, głowy, twarzy

Strona przednia:
  1. Opracowanie dołów nadobojczykowych i podobojczykowych od mostka do barków.
  2. Masaż od kątów żuchwy do dołów nadobojczykowych z odprowa­dzeniem do barków.
  3. Masaż dna jamy ustnej do katów żuchwy i do dołów nadobojczy­kowych z wyprowadzeniem do barków.
  4. Następnie opracowuje się twarz rozpoczynając od jej dolnych frag­mentów obejmując coraz to wyżej leżące, kończąc na powierzchni nadczołowej, cały czas odprowadzając chłonkę do kątów żuchwy, dołów nadobojczykowych z wyprowadzeniem do barków. Chwyty wykonuje się od środkowej linii twarzy.

4.1.4.Drenaż limfatyczny głowy po stronie tylnej

  1. Opracowanie dołów nadobojczykowych i mięśni nad­grzebieniowych.
  2. Przepchnięcie limfy od C7 na wały mięśni kapturowych i do barków.
  3. Przepchnięcie limfy od C6 do dołów nadobojczykowych i do barków.
  4. Opracowanie karku, mięśnia mostkowo-sutkowo-obojczykowego z odprowadzeniem limfy do barków.
  5. Opracowanie kresy karkowej z wyprowadzeniem limfy do barków.
  6. Opracowanie tylnej części głowy z wyprowadzeniem limfy przez kark, mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy do barków.

4.1.5.Drenaż limfatyczny grzbietu

  1. Opracowanie środkowych linii pachowych, dołów pachowych, ło­patek.
  2. Przepchnięcie chłonki od krzyża i dolnego odcinka lędźwiowego w kierunku brzucha.
  3. Przepchnięcie chłonki od środkowego odcinka kręgosłupa do środ­kowych linii pachowych i dołów pachowych.
  4. Przepchnięcie chłonki od górnego odcinka kręgosłupa do dołów pachowych i barków.
  5. Kończy się opracowaniem środkowych linii pachowych, dołów pachowych i łopatek.

4.1.6.Drenaż limfatyczny klatki piersiowej

  1. Opracowanie środkowych linii pachowych, dołów pachowych, dołów nadobojczykowych i podobojczykowych.
  2. Drenaż przedniej ściany klatki piersiowej wzdłuż żeber do środ­kowych linii pachowych, dołów pachowych, dołów podobojczy­kowych.
  3. Opracowanie środkowych linii pachowych, dołów pachowych, dołów nadobojczykowych i podobojczykowych.

4.1.7.Drenaż limfatyczny brzucha

Chłonkę z okolicy podpępkowej należy przepchnąć do opraco­wanych uprzednio węzłów chłonnych w pachwinach, zaś z okolicy nad­pępkowej do środkowych linii pachowych uprzednio opracowanych. Drenaż okolicy nadpępkowej można łączyć z drenażem klatki pier­siowej. Jelito grube opracowuje się zgodnie z ruchem wskazówek ze­gara w następującej kolejności:
  1. Opracowanie poprzecznicy zstępującej.
  2. Opracowanie okrężnicy poprzecznej i okrężnicy zstępującej.
  3. Opracowanie okrężnicy wstępującej, okrężnicy poprzecznej i okrężnicy zstępującej.

5.Masaż sportowy

Masaż przyspiesza pozbywanie się przez mięśnie zużytych zwi­ązków przemiany materii, kwasu mlekowego, poprawia utlenowanie mięśni, co jest pożyteczne po beztlenowym spalaniu, zwiększa wytrzy­małość więzadeł, torebek stawowych. Z kolei masaż izometryczny przyczynia się do przyrostu masy mięśniowej.
Najlepsze efekty wpływu masażu na organizm uzyska się, jeśli stworzy się centralne działanie ssące. W tym celu zaczyna się od masa­żu grzbietu, następnie masuje się kończyny dolne, kończyny górne, klatkę piersiową, brzuch. Masaż kończyn zaczyna się od części prok­symalnych.

5.1.Rodzaje masażu sportowego

5.1.1.Masaż podtrzymujący (kondycyjny)

Stosuje się go w mar­twym sezonie, czyli wtedy, gdy nie ma startów. Wykonuje się go rano po gimnastyce, trwa ok. 20 minut i jest łagodny. Inną kombinacją jest masaż wykonywany wieczorem, trwa ok. 40 minut i jest bardziej inten­sywny. Po tym masażu mogą wystąpić objawy zmęczenia.

5.1.2.Masaż treningowy

Najbardziej odpowiednią porą do jego wy­konania jest późny wieczór, 4 – 5 godzin po treningu. Stosowane tu rękoczyny mogą powodować uczucie zmęczenia.
Cykle masażu:
1. dzień – masaż częściowy,
2. dzień – przerwa,
3. dzień – masaż całkowity,
4. dzień – przerwa,
5. dzień – masaż częściowy,
6. dzień – przerwa,
7. dzień – masaż całkowity, itd.
Generalnie, czas trwania masażu i jego siła zwiększa się wraz ze wzrostem masy ciała zawodnika.
Ponieważ masaż treningowy może powodować zmęczenie rezy­gnuje się z niego co najmniej na 2 dni przed zawodami. Masaż częściowy trwa ok. 25 – 30 minut, całkowity ok. 50 – 60 minut. Masaż w łaźni trwa połowę czasu jaki przeznacza się na masaż suchy.

5.1.3.Masaż przedstartowy

Czas jego wykonywania wynosi do 10 minut. Chodzi tu głównie o to, aby zawodnika ospałego pobudzić do działania, a nadpobudliwego uspokoić. W tym masażu można używać rozgrzewających środków wspomagających masaż.

5.1.4.Masaż śródstartowy

Masuje się wybiórczo grupy mięśniowe. Chodzi o rozgrzanie mięśni, zwiększenie lub zmniejszenie ich napięcia, w zależności od potrzeb zawodnika. Przed startem również można uży­wać rozgrzewających środków wspomagających.

5.1.5.Masaż postartowy

Celem masażu jest rozluźnienie mięśni oraz przyspieszenie ich regeneracji. Przeciwdziała zaleganiu kwasu mlekowego i przygotowuje mięśnie do dalszych treningów.
W razie wystąpienia kontuzji wykonuje się masaż leczniczy.
Wykonując masaż należy nastawić się na części ciała najbar­dziej obciążone i narażone na kontuzje w zależności od uprawianej dys­cypliny, i tak np. u biegaczy krótkodystansowych są to kończyny dolne; u płotkarzy – kończyny dolne, mięśnie nogi przenoszącej, mięśnie brzu­cha i obręczy barkowej; u oszczepników – kończyny dolne (kolana, przywodziciele), mięśnie skręcające tułów, obręcz barkowa, prostow­niki przedramienia, łokieć, nadgarstek, palce; u koszykarzy – kończyny górne, kończyny dolne (kolana, stawy skokowe), mięśnie obręczy bar­kowej, tułowia; u dżudoków, łyżwiarzy figurowych, tyczkarzy – masaż ogólny.
Przeciwwskazania do wykonywania masażu sportowego: ogólne jak do masażu, ropowice, powierzchowne zapalenie naczyń limfa­tycznych, zapalenie żył, bezpośrednio po dużym obciążeniu fizycznym, brzucha nie masuje się przy przepuklinie, kamicy pęcherzyka żółciowego, bezpośrednio po jedzeniu.

6.Masaż podwodny

Na masaż podwodny składają się: mechaniczne oddziaływanie strumienia wody, temperatura wody, ciśnienie hydrostatyczne, sole mineralne zawarte w wodzie.

6.1.Stanowisko pracy i wyposażenie

Stanowisko pracy do wykonywania masażu podwodnego: wentylowane pomieszczenie o powierzchni minimum 12 m2, wanna o długości 200 cm, szerokości 90 cm, głębokości 60 cm, dostępna z obu stron. W wannie powinien być podgłówek (rozpięta taśma lub poduszka), podpórka pod nogi dla niższych pacjentów. Brzeg wanny zawiera otworki, którymi woda odpływa do agregatu wytwarzającego ciśnienie i regulującego temperaturę wody wypływającej z węża zakończonego nasadką. Takie postępowanie pozwala oszczędzać wodę. Masażysta podczas wykonywania zabiegu spoczywa na obrotowym stołku. Wanna po każdym zabiegu powinna być umyta. Do wykonywania zabiegów używa się nasadek o różnych przekrojach:
  • deszczowej – 60 mm2,
  • żabiego pyszczka – 1002,
  • wirującej – 24/1,5 mm2,
  • wgniatającej – 30, 40, 60, 80, 100, 120, 140, 180, 240, 300 mm2.

6.2.Rodzaje postępowania w masażu podwodnym

Masaż podwodny można, w zależności od potrzeb, wykonywać na kilka sposobów:
  1. Masaż strumieniem wody o tej samej temperaturze co wody w wannie.
  2. Masaż strumieniem wody o innej temperaturze niż wody w wannie. Aby temperatura wody w wannie nie zmieniała się, zbliżając się do temperatury wody wypływającej z węża, dolewa się do niej wodę z innego źródła niż wąż. Wysoka temperatura strumienia nie obciąża wtedy układu krążenia.
  3. Masaż ssący (wykonywany jako masaż próżniowy) – występuje tu odwrotny kierunek obiegu wody. Używa się nasadki w kształcie dzwonu, która przyłożona do skóry zasysa wodę i wciąga skórę wytwarzając miejscowe podciśnienie, co powoduje przekrwienie tkanek.
Działanie podwodnego strumienia powoduje mechaniczny ucisk (dołek) i opróżnienie kapilarów. Wałek powstały na obwodzie wgłębienia wskutek wypełnienia naczyń krwionośnych przybiera różową barwę. Strumień padający pod kątem prostym działa na tkanki głębiej położone; strumień wody z nasadki o szerszym przekroju działa powierzchniowo, równomiernie na większej powierzchni, wywołując uczucie pełnego rozluźnienia mięśni; jeśli użyje się nasadki o wąskim przekroju działanie strumienia będzie miejscowe i głębokie, a jeśli jeszcze znacznie zwiększy się ciśnienie wody, pacjent będzie odczuwał nieprzyjemne kłucie i ból, zaś mięśnie napną się w reakcji obronnej.

6.3.Technika wykonywania masażu podwodnego

Temperatura wody w wannie powinna wynosić 36 – 40 °C, ciśnienie masującego strumienia wody: 1 – 6 atmosfer, odległość nasadki od skóry: 10 – 30 cm, czas wykonywania zabiegu waha się od 5 do 20 min, zabiegi wykonuje się 2 – 3 razy w tygodniu, na kurację składa się 10 – 20 zabiegów.
W uszkodzeniach części miękkich, stanach po złamaniu strumień kieruje się od kątem ostrym. Po wejściu pacjenta do wanny i wygodnym jego ułożeniu się należy odczekać ok. 5 min. a układ krążenia przystosuje się do ciśnienia hydrostatycznego wody w wannie. Dopiero po uzyskaniu maksymalnego rozluźnienia przystępuje się do wykonywania zabiegu. Masaż wykonuje się ruchami okrężnymi. Nia masuje się (omijając lub osłaniając) brzegów kości, żylaków, świeżych blizn, przebiegu nerwów, narządów płciowych, sutków, dołu podkolanowego i łokciowego, jelita cienkiego, odbytu. Po zabiegu pacjent powinien odpocząć ok. 30 min. w pozycji leżącej.
Masaż ogólny – kolejność postępowania:
Pacjent leży na plecach.
  1. Masaż kończyn dolnych od stóp przesuwając się do pachwin i stawów biodrowych.
  2. Masaż kończyn górnych od dłoni do stawów barkowych.
  3. Masaż brzucha – wykonuje się wzdłuż przebiegu jelita grubego, zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Używa się tu nasadki o szerokim przekroju stosując niskie ciśnienie.
  4. Masaż klatki piersiowej – od mostka wzdłuż przestrzenie międzyżebrowych do środkowych linii pachowych.
Następnie pacjent układa się na brzuchu.
  1. Masaż kończyn dolnych.
  2. Masaż kończyn górnych.
  3. Masaż grzbietu – od kręgosłupa na boki.
Masaż częściowy – kolejność postępowania:
  1. W rwie kulszowej i postrzale najpierw wykonuje się masaż zdrowej, a następnie chorej kończyny. Masuje się rónież mięśnie okolicy lędźwiowej.
  2. W bólach barku masuje się mięśnie karku i ramienia.
  3. W stanach po złamaniu masuje się okolicę zrostu.
  4. Przy wzmożonym napięciu mięśniowym używa się wody o wysokiej temperaturze, nasakę o szerokim przekroju przy niskim ciśnieniu, często domieszką powietrza, co daje przyjemne wrażenie wibracji.
  5. W zwiotczeniach mięśni z niedoczynności masuje się wodą o wysokim ciśnieniu stosując nasadkę o wąskim przekroju.
  6. W porażeniach wiotkich po zapaleniu nerwów masuje się delikatnym strumieniem naprzemiennie gorącym i zimnym.
  7. Miejsca po urazach masuje się strumieniem o niskim ciśnieniu i wysokiej temperaturze.
  8. W przewlekłych zaparciach masuje się okolicę lędźwiowo-krzyżową.

6.4.Wpływ masażu podwodnego na organizm

Masaż podwodny powoduje:
  1. Nawet dwukrotny wzrost diurezy (wydzielania moczu – ocenia się na podstawie pomiarów objętości moczu wydalonego w ciągu doby lub godziny (diureza dobowa, godzinowa), przy równoczesnym uwzględnieniu objętości podanych płynów.
  2. Zwiększenie sprawności fizycznej.
  3. Poprawę samopoczucia, prawidłowy sen.
  4. Wzrost elastyczności skóry.
  5. Ustąpienie zaparć.
  6. Zmniejszenie bolesności stawów i zwiększenie ich ruchomości.
  7. Zmniejszenie bolesności pęcherzyka żółciowego.
  8. Spadek ciśnienia u pacjentów z nadciśnieniem samoistnym, przy czym po pierwszym zabiegu dochodzi do spadku ciśnienia skurczowego, a po ósmym – rozkurczowego.

6.5.Wskazania do wykonywania masażu podwodnego

Wskazania do wykonywania masażu podwodnego obejmują:
  • choroby układu kostno-stawowego i mięśni: przewlekłe zapalenie stawów, chorobę zwyrodnieniową stawów, stan po zwichnięciu i skręceniu, uszkodzenie łąkotki i aparatu więzadłowego stawów w przebiegu urazów sportowych, wylewy krwawe po urazach, przewlekłe zapalenie kości, przednio-tylne i boczne skrzywienia kręgosłupa, przemieszczenie jądra miażdżystego, stan po złamaniu kości, stan po amputacji kończyny, płaskostopie, zanik mięśni z niedoczynności, niedowład mięśni, poporodowe zwiotczenie mięśni brzucha;
  • choroby skóry i tkanki podskórnej: zaburzenia w tworzeniu blizny, nadmierna wiotkość skóry, zrosty pooperacyjne, zaburzenia w tworzeniu blizny;
  • choroby układu nerwowego: neurogenny zanik mięśni, przewlekłe nerwobóle, rwa kulszowa, niektóre nerwice, niektóre uszkodzenia nerwów obwodowych, przewlekłe zaparcia na tle neurogennym;
  • choroby układu krążenia: (aby usprawnić przepływ krwi żylnej i chłonki masaż wykonuje się w takiej kolejności jak w drenażu limfatycznym) obrzęk chłonny, 6 miesięcy po pooperacyjnym i poporodowym zapaleniu żył;
  • zaburzenia wydzielania wewnętrznego i przemiany materii: zaburzenia wielogruczołowe, otyłość.

6.6.Przeciwwskazania do wykonywani masażu podwodnego

Przeciwwskazania do wykonywania masażu podwodnego obejmują: rozerwanie torebki stawowej (zabieg pogłębia uszkodzenie).

7.Masaż izometryczny

Masaż izometryczny powoduje przyrost masy mięśniowej, dlatego wykonuje się go w celu usuwania zaników mięśniowych i u sportowców. Warunkiem wykonania masażu izometrycznego jest umiejętność osoby masowanej do wzbudzenia i utrzymania skurczu izometrycznego mięśni. Masaż izometryczny należy poprzedzić masażem klasycznym, który rozgrzewając mięśnie przygotowuje je do zasadniczego zabiegu. Czas trwania masażu izometrycznego razem z masażem klasycznym wynosi maksymalnie 18 minut.
Kolejność postępowania po wykonaniu masażu klasycznego:
  1. 1 minuta – ugniatanie i wibracja danej grupy mięśni,
  2. 2 sekundy – rozcieranie mięśni będących w skurczu izometrycznym,
  3. 1 minuta – ugniatanie i wibracja danej grupy mięśni,
  4. 4 sekundy – rozcieranie mięśni będących w skurczu izometrycznym,
  5. 1 minuta – ugniatanie i wibracja danej grupy mięśni,
  6. 8 sekund – rozcieranie mięśni będących w skurczu izometrycznym,
  7. 1 minuta – ugniatanie i wibracja danej grupy mięśni,
  8. 16 sekund – rozcieranie mięśni będących w skurczu izometrycznym,
  9. 1 minuta – ugniatanie i wibracja danej grupy mięśni,
  10. 32 sekundy – rozcieranie mięśni będących w skurczu izometrycznym,
  11. 1 minuta – ugniatanie i wibracja danej grupy mięśni,
  12. 40 sekund – rozcieranie mięśni będących w skurczu izometrycznym.
Masaż izometryczny jest zabiegiem obciążającym ustrój , dlatego podczas pierwszych zabiegów nie wykonuje się wszystkich etapów.
Przeciwwskazania do wykonywania masażu izometrycznego: takie jak do wykonywania masażu klasycznego, dystrofia mięśni, miopatie, miotonie, stwardnienie rozsianie, w przypadkach, w których niewskazane jest narażenie mięśni na zmęczenie.

8.Inne rodzaje masażu

8.1.Akupresura

Akupresura jest metodą masażu celowanego, wykorzystującą ucisk, działającą w oparciu o łuk odruchowy.
Wartość leczenia akupresurą polega na:
  • regulacji czynności narządów wewnętrznych i stanu psychicznego,
  • łagodzeniu i likwidacji zaburzeń czynnościowych różnych na­rządów,
  • możliwości stosowania jako środka zapobiegawczego nawrotom choroby,
  • zastosowaniu jako pierwszej pomocy do czasu interwencji lekar­skiej,
  • niepowodowaniu skutków ubocznych,
  • zwiększeniu wydolności ogólnoustrojowej,
  • podwyższeniu progu odczuwania bólu,
  • ograniczeniu przyjmowania leków przeciwbólowych,
  • możliwości stosowania jako środka znieczulającego podczas opera­cji chirurgicznej,
  • możliwości towarzyszenia w leczeniu innymi metodami,
  • możliwości wykonywania zabiegu przez pacjenta,
  • usuwaniu zmęczenia, regeneracji sił.

8.1.1.Zasady wykonywania akupresury

  1. Miarą odległości jest szerokość palca pacjenta (szczególnie ważne u dzieci).
  2. Nacisk na punkt poddawany akupresurze musi być stały.
  3. Czas trwania zabiegu:
    • noworodki: 0.5 – 3 min.,
    • niemowlęta w wieku 3 – 6 miesięcy: 1 – 4 min.,
    • niemowlęta w wieku 7 – 12 miesięcy: 1 – 5 min.,
    • dzieci w wieku 1 – 3 lat: 3 – 7 min.,
    • starsze dzieci: 5 – 10 min.,
    • dorośli: 5 – 15 min.
  4. Pacjent powinien być rozluźniony (leży lub siedzi).
  5. Masujące ręce nie powinny być zimne.
  6. Częstotliwość ucisków wynosi 60-120/min. Wyższa częstotliwość działa kojąco, przeciwbólowo, mniejsza pobudzająco na narządy we­wnętrzne i stan psychiczny.
  7. Każdy punkt, który zamierza się poddać akupresurze jest bardziej wrażliwy na ból niż jego otoczenie, co ułatwia jego odszukanie.
  8. W celu wykonania zabiegu można stosować pręcik o jednym końcu cieńszym (do akupresury na małej powierzchni, np. uchu) i drugim grubszym.
  9. Należy łagodzić objawy, ale podstawą leczenia jest usuwanie przy­czyn (np. w migrenach).
  10. Należy liczyć się z możliwością świadomego nie likwidowania bólu w celu obserwacji reakcji organizmu na leczenie.

8.1.2.Kliniczne podstawy akupresury

Praktycznie dowiedziono, że prawidłowo wykonana akupresura prowa­dzi do zmian na poziomie neuroprzekaźników (neurotransmiterów) mózgu. W grupach doświadczalnych zauważono podwyższenie o 128 % progu bólowego po akupresurze punktu tsu-san-li w stosunku do grupy kontrolnej – częstotliwość ucisków wynosiła 2 Hz (120/min.).
Przeciwwskazania do stosowania akupresury: choroby wrodzone, stany depresyjne pochodzenia endogennego, złośliwe nowotwory, stany do interwencji chirurgicznej (złamania, niedrożność jelit, per­foracja żołądka lub dwunastnicy), w czasie ciąży nie masuje się punktów wywierających wpływ na czynność hormonalną.

8.1.3.Niektóre punkty akupresury

Nazwa – położenie – oddziaływanie/działanie:
  1. Tsu-san-li – przeciwległą dłoń ułożyć prostopadle na rzepce, punkt znajduje się pod opuszką IV palca – zwiększenie wydolności/kondycja, przeciwbólowy, układ krążenia, żołądek, pęcherz moczowy, kończyna dolna.
  2. Yang-ling-ch'üan – bezpośrednio przed i pod głową kości strzałkowej – układ mięśniowo-więzadłowo-ścięgnisty, kręgosłup, zapalenie nerwu kulszowego, układ krążenia.
  3. Nei-kuan – 3 palce powyżej nasady dłoni, w środku dłoniowej powierzchni przedramienia – układ krążenia, oddechowy.
  4. Tung-li – 2 palce powyżej nasady dłoni, na dłoniowej powierzchni przedramienia na kości łokciowej – serce, zaburzania hormonalne.
  5. T'ien-chu – 2 palce bocznie od środka karku, tuż ponad linią włosów – kręgosłup.
  6. Feng-ch'ih – 2 palce za wyrostkiem sutkowatym – kręgosłup.
  7. Chien-ching – na przejściu karku w wał mięśnia kapturowego – kręgosłup.
  8. T'suan-chu – na wewnętrznych końcach brwi – bóle głowy wywołane zmianami w kręgosłupie.
  9. Hsin-chien – w fałdzie między paluchem a drugim palcem – żołądek, jelita, woreczek żółciowy.
  10. T'ai-chung – 3 palce powyżej fałdu między paluchem a II palcem – żołądek, jelita, wątroba, woreczek żółciowy.
  11. Tchong-tu – l palec poniżej i ku tyłowi od środka linii łączącej rzepkę z kostką wewnętrzną – wątroba.
  12. Shu-fu – dolna krawędź obojczyka, obok mostka – układ oddechowy.
  13. Chiu-wei – dolny brzeg wyrostka mieczykowatego – układ oddechowy, serce.
  14. Tan-chung – w środku mostka, na wysokości brodawek – układ oddechowy, serce, żołądek, dwunastnica, wątroba.
  15. Lieh-ch'üeh – 2 palce powyżej nasady dłoni, na dłoniowej powierzchni przedramienia, na kości promieniowej – stany przekrwienne w obrębie klatki piersiowej, przeciwko wyczerpaniu.
  16. Ta-chui – pod C7 – układ oddechowy, kręgosłup, bóle barku i ramienia.
  17. Feng-lung – l palec za środkiem linii łączącej rzepkę z kostką zewnętrzną – układ oddechowy.
  18. Chung-ch'ung – kąt macierzy III palca od strony palca wskazującego – układ krążenia.
  19. Ion-trang – 2 palce powyżej środka mostka – wątroba.
  20. T'ai-i – 3 palce bocznie i 3 ku górze od pępka (ukośnie w górę) – żołądek, dwunastnica.
  21. Shang-kuan – l palec ponad wyrostkiem mieczykowatym – żołądek, dwunastnica.
  22. Chü-hsü hsia-lien – 3 palce poniżej środka odległości między rzepką kostką zewnętrzną – jelito cienkie.
  23. T'ien-chiao – w środku wału mięśnia kapturowego – kręgosłup, bóle barku i ramienia.
  24. Chien-yu – w przednio-bocznej części barku obok przyczepu głowy przedniej mięśnia naramiennego – bóle barku i ramienia.
  25. Hou-hsi – na bocznej krawędzi dłoni, powyżej stawu śródręczno-paliczkowego – układ krążenia.
  26. Ho-ku – na grzbietowej powierzchni kłębu, 2 palce powyżej stawu sródręczno-paliczkowego II palca – układ krążenia, kondycja, bóle barku i ramienia.
  27. San-li – 3 palce przed fałdem łokciowym, na bocznej powierzchni przedramienia – układ krążenia, bóle barku i ramienia.
  28. Ch'üh-ch'ih – w zewnętrznym fałdzie łokciowym – układ krążenia.
  29. San-yin-chiao – 4 palce ponad kostką wewnętrzną – układ krążenia, pęcherz, zaburzenia hormonalne.
  30. Shao-chong – kąt macierzy paznokcia małego palca od strony palca serdecznego – pobudzenie serca i psychiki, kondycja.
  31. Pi-nao – tuż za dolnym przyczepem mięśnia naramiennego – bóle barku i ramienia.
  32. Wan-ku – tylna strona stawu promieniowo-nadgarstkowego – bóle barku i ramienia.
  33. Ya-men – powyżej C2 – kręgosłup.
  34. K'un-lun – w zagłębieniu pomiędzy ścięgnem Achillesa a kostką zewnętrzną – mięśnie grzbietu, zapalenie nerwu kulszowego.
  35. Pai-hui – na wierzchu głowy, w środku linii łączącej uszy – pęcherz.
  36. Chung-chi – na linii łączącej pępek z pęcherzem, tuż powyżej pęcherza – pęcherz.
  37. Shang-chiao – pierwsze symetryczne wgłębienie na kości krzyżowej – zapalenie nerwu kulszowego, zaburzenia hormonalne.
  38. Tsen-chiao – drugie symetryczne wgłębienie na kości krzyżowej – zapalenie nerwu kulszowego.
  39. Ch'eng-fu – w środku fałdu pośladkowego – zapalenie nerwu kulszowego.
  40. Fei-yang – w środku linii łączącej boczną stronę kolana z kostką zewnętrzną – zapalenie nerwu kulszowego.
  41. Huan-tiao – z tyłu krętarza większego – zapalenie nerwu kulszowego.
  42. K'o-chu-jen – 2 palce przed uchem, w zagłębieniu pod kością jarzmową – zaburzenia hormonalne.
  43. ? – 4 punkty wokół rzepki (2 nad i 2 pod) – bóle kolana.
  44. ? – miejscowo w bólach głowy – migreny.
  45. ? – 2 palce w bok od Th1 – kręgosłup.
  46. ? – 3 palce poniżej głowy kości strzałkowej – wątroba.
  47. ? – bolesne punkty w okolicy kręgosłupa – dolegliwości kręgosłupa i mięśni przykręgosłupowych.
  48. Shen-shu – 3 palce w bok od L2 – nerki.
  49. T'ai-hsi – za i pod kostką wewnętrzną w zagłębieniu – nerki.
  50. Ching-men – na końcu XII żebra – nerki.

8.2.Masaż wykorzystujący meridiany

Meridian – kanał energetyczny biegnący wzdłuż osi ciała od głowy do palców dłoni i stóp. Wyodrębnia się 10 kanałów energetycznych.

8.2.1.Masaż reflektoryczny

Jest odmianą akupresury ograniczającą się do masażu miejsc (punktów) na stopach i dłoniach, związanych poprzez meridiany z narządami wewnętrznymi.
Technika zabiegu:
  • Chód gąsienicy – chwyt wykonuje się kciukiem na zasadzie pchnij i zatrzymaj, poruszając się po obszarze poddawanym uciskom.
  • Rozcieranie koliste kciukiem w miejscu.
  • Jedno miejsce (punkt) opracowuje się około 5 minut, zaś masaż całej dłoni albo stopy trwa około 10 minut.

8.2.1.1 Miejsca do masowania na stopach










8.2.2.Masaż liniowy

Wykorzystuje się tu przebieg meridianów dla poszczególnych narządów wewnętrznych. Wykonując uciski palcem wzdłuż czynnika energetycznego na długości od 10 do 20 cm w kierunku zgodnym z prądem czynnika energetycznego oddziałuje się stymulująco na narząd przyporządkowany danemu meridianowi, zaś uciskając w przeciwnym kierunku wpływa się łagodząco.
Technika zabiegu:
  • 5-sekundowy ucisk, 3-sekundowa przerwa, 5-sekundowy ucisk, 3-sekundowa przerwa itd.

8.3.Masaż metodą Vojty

Masaż metodą Vojty wykonuje się mózgowym porażeniu dziecięcym. W terapii metodą Vojty odtwarza się prowidłowe drogi odruchowe. Ułożenie dziecka powino być ustabilizowane. Bodźce dotykowe powinny znajdować się w punktach motorycznych w okolicy przyczepów grup mięśniowych. Nie wolno zadawać bólu, ponieważ blokuje on stymulację pozytywną. W odpowiedzi na prawidłową stymulację mózgu otrzymuje się odruchowe zmiany ułożenia ciała, wyciszenie patologicznego niepokoju ruchowego, zmniejszenie napięcia mięśni u spastyków, a aktywację ruchową u dzieci wiotkich. Masaż polega na naprzemiennym 3-sekundowym ucisku punktu motorycznego i 3-sekundowej przerwie. Jeden punkt jest opracowywany ok. 2 minut. Zestaw punktów dobiera lekarz.

8.4.Masaż próżniowy

Masaż próżniowy wykorzystuje w swej istocie podciśnienie (ok. 0,2 atmosfery), powodując przekrwienie tkanek, i dzięki temu również umożliwia oddziaływanie na pracę narządów wewnętrznych na drodze łuku odruchowego.
Technika wykonywania zabiegu: masuje się w kierunku przebiegu włókien mięśniowych. Do zabiegu używa się baniek lekarskich, które przesuwa się po natłuszczonej skórze. Jeśli w leczeniu chce się wykorzystać punkty akupresury, przysysa się do skóry bańki lub przyssawki o różnych średnicach w zależności od mnogości punktów na danej powierzchni skóry. W środowisku wodnym korzysta się z urządzeń do masażu podwodnego – wtedy do końcówki węża mocuje się dzwon, i dzięki odwróconemu krążeniu wody po przyłożeniu go do skóry powoduje się zasysanie wody wraz ze skórą. Aby usprawnić przesuwanie dzwonu po skórze używa się tłustych środków poślizgowych. Masaż próżniowy trwa 3 – 15 minut. Po zabiegu chory powinien odpocząć ok. 20 – 30 minut.
Wskazania do wykonywania masażu próżniowego: choroby gośćcowe; bóle mięśni; bóle nerwów obwodowych; zaburzenia ukrwienia; choroby narządów wewnętrznych; zapalenie oskrzeli; zapalenie płuc; zapalenie korzonków nerwowych; nerwice wegetatywne; dychawica oskrzelowa.
Przeciwwskazania do wykonywani masażu próżniowego: uszkodzenie skóry; świeże blizny; kruchość naczyń; żylaki; zakrzepy. Baniek nie stawia się w okolicy serca, dużych naczyń, oczu, uszu, gardła, nosa, piersi, u ciężarnych, w chorobach uogólnionych skóry.

8.5.Chiroterapia (terapia manualna)

Na chiroterapię składają się:
  • mobilizacja – są to ruchy bierne z zastosowaniem określonych sił. Mobilizacja wytwarza wstępne napięcie w celu zabezpieczenia ciała przed uszkodzeniem w trakcie wykonywania manipulacji lub trakcji. Napięcie to wytwarza się poprzez pozycję ułożeniową lub gimnastykę;
  • manipulacja – to szybki ruch (impuls) pchnięcia lub pociągnięcia, o nieznacznej amplitudzie, przekraczający patologiczną granicę ruchu (zablokowania), nie przekraczający zakresu anatomicznego ruchu w stawie;
  • trakcja – polega na rozciąganiu tkanek miękkich, na rozszerzaniu szpary stawowej i wspomaga zaryglowanie stawu kończyny lub segmentu ruchowego kręgosłupa, czyli na takie ustawienie, przy którym siła mobilizująca jest ukierunkowania na określony staw lub mięsień. Powszechnie znane są wyciągi (trakcje) mechaniczne (np. pętla Glissona dla odcinka szyjnego) oraz trakcja ręczna.
Przeciwwskazania do wykonywania chiroterapii: zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa; choroba Baastrupa i inne choroby zrostowe kręgosłupa; stan po złamaniu; osteoporoza; rozszczepienie kręgosłupa; hipermobilność.

8.6.Masaż Shantali

Wykonuje się go przy mózgowym porażeniu dziecięcym. Celem masażu jest maksymalne rozluźnienie dziecka, włącznie z wypróżnieniem. Masaż obejmuje głaskania i rozcierania piłowe. Terapeuta układa dziecko twarzą do siebie. Masuje się w liniach:
  • grzbiet: od prawego barku do lewego pośladka, od lewego barku do prawego pośladka;
  • klatka piersiowa: od prawego barku do lewego łuku żebrowego, od lewego barku do prawego łuku żebrowego;
  • brzuch: masuje się od mostka do spojenia łonowego prowadząc rękę za ręką;
  • kończyna górna: masuje się ukośnie od przedniej powierzchni barku przez ramię, przedramię do grzbietowej powierzchni palców oraz od tylnej powierzchni barku przez ramię, przedramię do dłoniowej powierzchni palców;
  • kończyna dolna: masuje się od stawu biodrowego przez przednią powierzchnię uda do kostki przyśrodkowej oraz od pachwiny do kostki zewnętrznej. Po stronie tylnej również masuje się ukośnie.

8.7.Masaż wibracyjny

Jest metodą leczniczą wywodzącą swoje podstawy z wibracji stosowanej w masażu klasyczny. Ponieważ wykonywanie wibracji ręką powoduje jej szybkie zmęczenie, w masażu stosuje się wibratory elektryczne albo wodne (aquavibron – przepływająca woda powoduje drgania membrany). Urządzenia wytwarzają drgania o częstotliwości 2000 – 7000 na minutę (można w nich regulować częstotliwość i amplitudę drgań), zabieg trwa 5 – 20 minut. Wpływ masażu wibracyjnego na organizm i tkanki jest taki jak wibracji w masażu klasycznym.
Do wibratora mocuje się nasadki (membrany):
  • płaską – do masażu małych grup mięśniowych i tkanki podskórnej,
  • z kolcami – do masażu usprawniającego krążenie obwodowe,
  • z guzkami – do masażu dużych grup mięśniowych.
Zabieg aplikuje się na skórę z rozprowadzonym talkiem jako środkiem poślizgowym, a wskazania obejmują: stany pourazowe narządu ruchu; przewlekłe choroby o etiologii gośćcowej; choroby nerwów obwodowych; zwężające stwardnienie tętnic; zwężające zapalenie tętnic; samoistna sinica kończyn; zmiany zwyrodnieniowe stawów.
Z użyciem aquavibronu można wykonywać masaż wibracyjny w środowisku wodnym w kąpieli o temperaturze 36 – 40 ºC, o czasie trwania 8 – 12 minut. Przed przystąpieniem do zabiegu chory przebywa w wodzie ok. 5 minut celem obniżenia napięcia mięśni i przyzwyczajenia układu krążenia do ciśnienia hydrostatycznego wody.
Przeciwwskazania do masażu wibracyjnego są takie jak do wibracji w masażu klasycznym.

9.Masaż klasyczny w jednostkach chorobowych

Aplikując masaż należy skupiać się na leczeniu ogniska cho­robowego, zaś leczenie objawowe traktować pomocniczo. Może się jednak zdarzyć, że leczenie objawowe będzie jedynym możliwym do zastosowania.

9.1.Masaż klasyczny w chorobach narządu ruchu

Wskazania do wykonywania masażu:
zaburzenia odżywcze skóry, przewlekłe i nawracające odmrożenia, zrosty poinsulinowe, zanik mięśni z niedoczynności, przewlekłe stany zapalne mięśni, stan po zmiażdżeniu mięśni, zerwanie włókien, cho­roba wibracyjna, krwawe wylewy.
W przypadku leczenia przykurczów, najpierw należy rozluźnić przykurczone i skrócone mięśnie i więzadła, dopiero w drugiej kolej­ności stosuje się masaż pobudzający rozciągniętych i osłabionych mięśni. Mięśnie przykurczone masuje się w położeniu swobodnym oraz w lekkiej redresji (rozciągnięciu), dodając w okolicy stawów roz­cieranie poprzeczne.
Płaskostopie: po stronie grzbietowej stopy wykonuje się masaż rozluźniający, po stronie podeszwowej pobudzający (głębokie gła­skanie, rozcieranie, ugniatanie, oklepywanie, wibrację). Dołącza się kształtowanie sklepienia stopy, pobudzająco masuje się tylną grupę mięśni podudzia.
Stopa koślawa: masuje się rozluźniająco mięśnie odwodzące stopę, pobudzająco mięśnie przywodzące stopę.
Stopa płasko-koślawa: łączy się opracowania z masażu pła­skostopia i stopy koślawej.
Stopa szpotawa: rozluźniająco masuje się mięśnie przywodzące stopę i podeszwy, pobudzająco mięśnie odwodzące i grzbietu stopy.
Koślawość palucha: masaż stawu śródstopno-paliczkowego w odwiedzeniu za pomocą rozcierania.
Koślawość kolan: masuje się rozluźniająco po stronie bocznej podudzia, kolan, ud, zaś pobudzająco po stronie przyśrodkowej (we­wnętrzną stronę uda masuje się delikatniej ze względu na wrażliwość tej części ciała).
Szpotawość kolan: masaż rozluźniający po stronie przyśrod­kowej kończyny dolnej, pobudzający po stronie bocznej.
Nawykowe zwichnięcie stawu biodrowego: osoba masowana leży na zdrowym boku, masuje się staw biodrowy w odwiedzeniu.
W chorobach kończyn dolnych masuje się również biodra i grzbiet aby zapobiegać powstawaniu wad postawy.
Pogłębiona kifoza, spłycona lordoza lędźwiowa: masaż roz­luźniający przedniej ściany klatki piersiowej i brzucha, pobudzająco masuje się prostowniki grzbietu. Przy pogłębionej kifozie pod klatkę można podłożyć poduszkę, aby dać podparcie przedniej ścianie klatki piersiowej i zapobiec uszkodzeniu przy mocniejszym masażu, co jest bardzo istotne np. przy ZZSK (zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa).
Spłycona lordoza szyjna: wykonuje się pobudzający masaż kar­ku i mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego.
Pogłębiona lordoza szyjna: rozluźniający masaż karku i mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego.
Pogłębiona lordoza lędźwiowa: rozluźniająco masuje się prostowniki grzbietu, zwłaszcza w odcinku lędźwiowym, pobudzająco brzuch. Przy pogłębionej lordozie pod brzuch można podłożyć podusz­kę, aby wyeksponować lędźwiowy odcinek kręgosłupa.
Skolioza: wykonuje się rozluźniający masaż po stronie cięciwy, pobudzająco po stronie łuku.
Klatka piersiowa szewska: rozluźniający masaż przedniej ściany klatki piersiowej, pobudzający masaż grzbietu.
Klatka piersiowa kurza: rozluźniający masaż grzbietu, pobudza­jący przedniej ściany klatki piersiowej.
Nawykowe zwichnięcie stawu barkowego: wykonuje się masaż wzmacniający więzadła, ścięgna, mięśnie, torebkę stawową.
Zapalenie ścięgien, podszewek ściągniętych torebek stawowych: wykonuje się głaskania, rozcierania poprzeczne, ugniatania pionowe, uciski.
Zapalenie kaletek maziowych: wykonuje się łagodne głaskanie, ugniatanie pionowe, następnie tkankami leżącymi nad kaletką rozciera się kaletkę.
Skręcenia i zwichnięcia: celem masażu jest odprowadzenie wy­sięku, oraz wzmocnienie aparatu więzadłowego gdy stan stawu na to pozwala.
Złamania: do masażu przystępuje się gdy doszło do pełnego zrostu kości. Pierwsze zabiegi wykonuje się z odległości jednego stawu od miejsca złamania np. złamana kość przedramienia – masuje się ło­kieć, ramię, bark oraz palce, śródręcze, nadgarstek. Masaż kończyn po zroście kości wykonuje się bardzo łagodnie, uważając by nie doprowa­dzić do ponownego złamania. Celem masażu jest odprowadzenie wysię­ku, wzmocnienie i odżywienie mięśni, likwidacja przykurczów. Gdy kończyna znajduje się w gipsie osoba pacjent może wykonywać gim­nastykę izometryczną. Masażem na kończynę w gipsie można wpływać konsensualnie, masując zdrową kończynę. Po zdjęciu gipsu skóra jest zwiotczała dlatego do masażu warto użyć odżywczych lub tłustych środków poślizgowych.
Trudno gojące się rany i odleżyny: masaż ma na celu odży­wienie chorych miejsc. Masuje się tylko okolicę rany lub odleżyny. Wykonuje się zbieżne i okrężne głaskania i rozcierania aby nie po­głębiać uszkodzenia przez rozerwanie.
Blizny: w początkowej fazie masuje się okolicę blizny. Gdy doj­dzie do pełnego zrostu wykonuje się zbieżne głaskanie, rozcieranie, a w późniejszej fazie przykłada się dłoń na bliznę i tą blizną rozciera się tkanki leżące pod nią. W masażu stosuje się środki zmiękczające bliznę i tłuste środki poślizgowe np. Olejki.
Oparzenia i odmrożenia: w początkowym okresie masuje się je­dynie okolicę urazu. Masaż wykonuje się w celu likwidacji przykur­czów. Ma tu również zastosowanie odżywcza rola masażu.
Kikut: masażem wpływa się na odżywienie i wzmocnienie bli­zny, likwiduje się przykurcze, hartuje się kikut (kikut jest wrażliwy na ucisk protezy). Hartowanie kikuta polega na jego masowaniu oraz po­cieraniu ręcznikiem frotte lub głaskaniu szczotką.
Stłuczenia: (ssąca rola masażu) masuje się powyżej stłuczenia w celu odprowadzenia wysięku i likwidacji obrzęku. Stosuje się gła­skania, rozcierania, ugniatanie podłużne, wibrację. Masaż miejsca obrzęku powodowałby ból i otarcia.
Choroby reumatyczne, RZS (reumatoidalne zapalenie stawów), gorączka reumatyczna, gościec (zwyrodnieniowy, okołostawowy), za­palenie stawu: masaż wykonuje się w celu likwidacji obrzęków, roz­drobnienia złogów zalegających w stawach i mięśniach, likwidacji przykurczów i napięć mięśniowych. W chorobach reumatycznych i gośćcowych przeważającą techniką jest rozcieranie.
ZZSK (zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa), choroba Baastupa (mosty kostne między kręgami), osteoporoza: masaż ma po­móc w odżywieniu tkanek, likwidacji napięć mięśniowych, wzmoc­nieniu mięśni. Chwyty wykonuje się delikatnie (bez oklepywań) aby nie doprowadzić do złamania osłabionego kośćca. W chorobach zrostowych kręgosłupa masuje się grzbiet i przednią ścianę klatki pier­siowej, co ma usprawnić oddychanie oraz nie dopuścić do zrostu (usztywnienia) kręgosłupa w pozycji pochylonej.
Miogelozy (guzkowate zgrubienia na brzegach mięśni): głównie wykonuje się ugniatanie.
Choroba Szojermana (choroba wieku młodzieńczego, zwyrod­nienie dysków międzykręgowych): wykonuje się masaż grzbietu z uci­skami, masaż przedniej ściany klatki piersiowej.
Dyskopatia (zaliczana również do chorób obwodowego układu nerwowego), kręgozmyk: wykonuje się łagodny masaż klasyczny, uci­ski, chiroterapię. Przy kręgozmyku uciska się krąg leżący powyżej i poniżej od zapadniętego kręgu.
Po operacji dyskopatii lub złamaniu kręgosłupa, kończyny:masaż można wykonywać już po 3 dniach od zdarzenia, do masażu grzbietu można przystąpić nie wcześniej niż miesiąc po opera­cji.
W przypadku przykurczu stawu łokciowego do masażu dołącza się poprzeczne rozcierania mięśnia dwugłowego ramienia w okolicy dolnego przyczepu.
W przypadku przykurczu stawu kolanowego do masażu dołącza się rozcieranie poprzeczne tylnej grupy mięśni uda i podudzia w okoli­cy kolana.
Masaż blizny – w masażu stosuje się tłuste środki poślizgowe i zmiękczające bliznę. Wykonuje się głaskania okrężne wokół blizny, rozcierania zbieżne (kółka do środka, aby nie rozciągać blizny) okrężne i pasmowe (w tym wypadku kciuki lub czwórki są od siebie oddalone, zaś blizna znajduje się między dłońmi). W następnej kolejności przykłada się dłonie na bliznę i wykonując głębokie rozcierania rozciera się tkanki leżące głębiej.
Masaż w rwie kulszowej
Pacjent leży na brzuchu, lub w razie niemożności takiego ułożenia na boku ze zdrowym nerwem kulszowym.
  1. Łagodny masaż odcinka L-S na grzbiecie.
  2. Uciski między wyrostkami kolczystymi L1-S1.
  3. Uciski na wyrostki poprzeczne odcinka lędźwiowego kręgosłupa.
  4. Uciski w zatoce między kością biodrową, S1, a L5.
  5. Ucisk czwórką na grzebień biodrowy i 2 cm niżej.
  6. Masaż pośladków.
  7. Ucisk na dół kulszowy.
  8. Ucisk między guzem kulszowym, a krętarzem większym.
  9. Masaż stawu biodrowego.
  10. Masaż uda.
  11. Uciski po tylnej powierzchni uda wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego.
  12. Delikatny masaż dołu podkolanowego (gdy masaż powoduje nieprzyjemne odczucia lub ból należy z niego zrezygnować).
  13. Uciski po obu stronach dołu podkolanowego.
  14. Masaż podudzia.
  15. Ucisk poniżej i tylnie od głowy kości strzałkowej.
  16. Od ww. punktu uciski na bocznej powierzchni podudzia.
  17. Masaż stawu skokowego i stopy.
  18. Uciski nad i pod kostkami.
  19. Trzy uciski wzdłuż ścięgna Achillesa.
  20. Uciski czwórką z obciążeniem lub bez obciążenia od dołu kulszowego do ścięgna Achillesa.
  21. Uciski ósemką od dołu kulszowego do ścięgna Achillesa i naprzemienny powrót.
  22. Rowerek (wyprostowanymi dłońmi) od dołu kulszowego do ścięgna Achillesa i z powrotem.
  23. Wibracja pionowa w dole kulszowym.
  24. Wibracja od ścięgna Achillesa do dołu kulszowego.
Metoda uciskowa w lumbago i zapaleniu korzonków nerwowych:
Pacjent leży na brzuchu. Postępowanie:
  1. Uciski między wyrostkami kolczystymi od L1 do S1.
  2. Uciski na lędźwiowe wyrostki kolczyste.
  3. Ucisk esowaty (kciukami) obu mięśni najdłuższych (jednego, drugiego i obu naraz).
  4. Od S1 kilka ucisków na boki.
  5. Od S1 pięć symetrycznych ucisków wzdłuż grzebienia kolczystego.
  6. Od S1 cztery symetryczne uciski w kierunku krętarzy większych.
  7. Uciski na grzebienie biodrowe.
  8. Uciski w zatoce między L5, S1, a kością biodrową.

9.2.Masaż klasyczny w chorobach centralnego ukła­du nerwowego

Istota pracy centralnego układu nerwowego polega na odbiera­niu i przetwarzaniu informacji oraz wysyłaniu decyzji do obwodowego układu nerwowego.
Wylewy, zatory: w pierwszym etapie, gdy występuje porażenie wiotkie, masaż wykonuje się, aby zapobiegać zanikom mięśni, odleży­nom. W późniejszym okresie, gdy pojawiają się przykurcze zginaczy masuje się je rozluźniająco (głaskania, rozcierania poprzeczne, uciski podłużne), zaś mięśnie rozciągnięte masuje się pobudzająco. Z czasem wzrasta znaczenie gimnastyki.
Mózgowe porażenie dziecięce: wykonuje się delikatny masaż klasyczny oraz masaż Vojty i Szantali.
Choroba Downa: łagodnie, rozluźniająco masuje się mięśnie przykurczone. Masaż ma na celu złagodzenie nadpobudliwości i roz­luźnienie.
Choroba Little’a (daje porażenie spastyczne): rozluźniająco masuje się mięśnie porażone.
Choroba Parkinsona (drżączka): wykonuje się bardzo delikatny masaż ogólny, do pozycji wyjściowej chwytu wraca się ruchem głasz­czącym, nie odrywając rąk od skóry pacjenta, by nie powodować dodat­kowych wzbudzeń przy dotknięciu.
Nerwice i psychonerwice: we wczesnym okresie gdy jest wzmożona pobudliwość, po wykonaniu chwytu do pozycji wyjściowej wraca się nie odrywając rąk od skóry pacjenta. Masaż wykonywany jest łagodnie. W późniejszym okresie choroby można masować nieco moc­niej. Nie stosuje się oklepywań i wibracji. Wykonuje się masaż ogólny. W tych jednostkach chorobowych ma zastosowanie również masaż podwodny.
Choroba Heinego-Medina (wirusowe zapalenie rogów przed­nich rdzenia kręgowego):
Wyróżnia się w niej 3 okresy:
  1. Okres ostry.
  2. Okres zdrowienia.
  3. Okres trwałego kalectwa.
W okresie podostrym masuje się bardzo łagodnie, gdyż wskutek porażenia wiotkiego włókna mięśniowe pod wpływem silnych bodźców mogą ulegać rozciąganiu i rozerwaniu. W okresie zdrowienia stosuje się masaż mocniejszy, a w okresie trwałego kalectwa mocny.

9.3.Masaż klasyczny w chorobach obwodowego układu nerwowego

Zaburzenia w pracy obwodowego układu nerwowego mogą po­wstawać wskutek zmian w narządach, układzie nerwowym, starzenia się oraz z innych przyczyn.
Rwa kulszowa: wykonuje się łagodny masaż grzbietu i bolesnych kończyn, masaż punktowy grzbietu i wzdłuż przebiegu ner­wu kulszowego. Wykonuje się głaskanie, rozcieranie, ugniatanie podłu­żne i pionowe, wibracje. Nie wykonuje się oklepywań.
Lumbago: wykonuje się masaż klasyczny z uciskami odcinka L – S kręgosłupa oraz miednicy.
Zapalenie lub uszkodzenie nerwów twarzy: wykonuje się masaż klasyczny (głównie rozcierania i uciski punktów motorycznych oraz wibracja). Nie stosuje się oklepywań. W przypadku opadania wargi, po­liczków wykonuje się masaż pobudzający. Gdy ma się do czynienia z jednostronnym porażeniem zwykle masuje się obie strony twarzy, z tym że po stronie porażonej wykonuje się intensywniejszy masaż.
Polineuritis (zapalenie wielonerwowe nerwów obwodowych): występują tu niedowłady, parestezje (porażające mrowienia i kłucia), porażenie skarpetkowe i rękawiczkowe. Wykonuje się głaskanie, roz­cieranie, ugniatanie, wałkowanie, rozstrząsanie. Nie stosuje się oklepy­wań. Gdy pacjent poczuje się lepiej dołączamy się wibracje.
Zapalenie splotu ramiennego: masuje się okolicę splotu, bark, kończynę. Przeważają głaskania, ugniatania, wibracja. Do punktu wyjściowego chwytu wraca się ruchem głaszczącym.
Rwa barkowa: może być wywołana dyskopatią, skrzywieniem kręgosłupa szyjnego, na tle infekcyjnym lub termicznym. Do masażu, tak jak w zapaleniu splotu ramiennego, dołącza się masaż karku z wibracją pionową (od kresy karkowej do barku).
Zapalenie obręczy barkowej: masuje się kark, bark, ramię w po­danej kolejności. Przeważają głaskania, ugniatania, wibracje. Do pozy­cji wyjściowej wraca się ruchem głaszczącym.
Zapalenie nerwów międzyżebrowych i nerwoból międzyże­browy: gdy choroba występuje po jednej stronie ciała, pacjenta układa się na zdrowym boku, gdy zapalenie występuje obustronnie masaż wy­konuje się w pozycji siedzącej. Wykonuje się głaskania, rozcierania, ugniatania, wibracje. Kierunek masażu: od mostka do środkowej linii pachowej, od wyrostka mieczykowatego do rękojeści mostka, od dolnych kręgów ku górnym. Niekiedy zastosowanie ma tu masaż segmentarny.
Zapalenie korzonków nerwowych + masaż uciskowy: łagodnie masuje się cały obszar grzbietu bez oklepywań.
Kręcz szyjny: (jest wywołany porażeniem mięśnia mostkowo-sutkowo-obojczykowego) mięsień zdrowy który jest przykurczony masuje się rozluźniająco (głaskania, rozcierania, uciski), a porażony po­budzająco (zwłaszcza ugniatanie, wibracja). Mięśnie masuje się w swo­bodnym ustawieniu szyi oraz przy rozciągniętym zdrowym mięśniu. Następnie masuje się mięśnie kapturowe karku. Następnie wykonuje się jednostajne uciski po stronie przykurczonej, zaś po porażonej nierów­nomierne, pobudzające:
  1. Ucisk na górny przyczep mięśnia mostkowo-sutkowo-obojczy­kowego.
  2. Uciski między górnym przyczepem mięśnia mostkowo-sutkowo-obojczykowego i mięśnia kapturowego.
  3. Uciski między mięśniem mostkowo-sutkowo-obojczykowym a mięśniem kapturowym ok. 2 cm poniżej kresy karkowej dolnej.
  4. Uciski przy przyśrodkowym kącie łopatki.
Na koniec dołącza się redresję (rozciąganie) przykurczonych mięśni.
Po przebytym uszkodzeniu nerwu obwodowego masuje się okolicę splotu z którego dany nerw wychodzi w celu jego pobudzenia. Masuje się też odległe mięśnie unerwione przez ten nerw, z początku omijając miejsce uszkodzenia. Gdy dojdzie do konsolidacji nerwu można masować intensywniej.
Miopatie, miotonie nie nadają się do leczenia masażem.

9.4.Masaż klasyczny w chorobach układu krążenia

Wskazania do wykonywania masażu: czynnościowe zaburzenia pracy serca, lekki stan dusznicy bolesnej, ostrożnie w stwardnieniu tętnic obwodowych, zwyrodnienie mięśnia sercowego, nieznaczne odtłuszczenie serca, wyrównanie wady serca bez obrzęku, lekko zaawansowana miażdżyca naczyń wieńcowych, choroba Bürgera I i II stopnia, choroba Raynauda między atakami skur­czowymi, obniżanie ciśnienia, stan po zakrzepowym zapaleniu żył, przewlekła niewydolność krążeniowa.
Przeciwwskazania do wykonywania masażu: ogólne, świeży zawał mięśnia sercowego, zapalenie mięśnia sercowego, ostre lub podostre zapalenia zastawek, wsierdzia, osierdzia, astma ser­cowa, zaawansowana dusznica bolesna, wysoko zaawansowana miażdżyca naczyń krwionośnych, niewyrównane wady serca, którym towarzyszy obrzęk, zakrzepowe zapalenie żył, zaawansowane żylaki w mięśniu ich występowania, owrzodzenie żylakowate, skaza naczy­niowa, choroba Raynauda w czasie trwania ataku skurczowego, tętniaki, naczyniaki, choroba Bürgera III i IV stopnia, zapalenie żył.
W chorobach naczyń wykonuje się masaż grzbietu, rzadziej klatki piersiowej, co stwarza pompę ssącą i usprawnia w ten sposób krążenie obwodowe.
W I etapie choroby Bürgera stosuje się łagodne głaskania, roz­cierania, ugniatania podłużne i pionowe kończyn – jeśli rozcierania szkodzą rezygnuje się z nich. W II etapie choroby stosuje się głaskania, ugniatania podłużne i pionowe – jeśli głaskania szkodzą rezygnuje się z nich.
Choroba Raynauda: masuje się między atakami skurczowymi. Masuje się grzbiet, kończyny (głównie palce, śródręcze) uszy, nos.
Do masażu po zakrzepowym zapaleniu żył przystępuje się do­piero 6 miesięcy po wygaśnięciu choroby, i dopiero wtedy gdy jest pewność że nie grozi oderwanie skrzepu i doszło do rekanalizacji na­czynia, jednak należy omijać miejsce, w którym występował skrzep.
Stan po zapaleniu żył: masuje się grzbiet.
Średnio zaawansowana miażdżyca: wykonuje się łagodny masaż bez oklepywań.
Żylaki podudzi: wykonuje się masaż grzbietu, miednicy, ud (pompa ssąca). Podudzia masuje się delikatnie, stosując głaskania, uci­ski, wibracje, lekkie roztrząsanie. Następnie stopniowo wykonuje się masaż całych kończyny, grzbietu, klatki piersiowej.
Aby usprawnić przepływ limfy i zmniejszyć obrzęki limfatyczne (np. w słoniowaciźnie, po amputacji piersi), wykonuje się drenaż limfa­tyczny.

9.5.Masaż klasyczny w chorobach układu pokar­mowego i przemiany materii

Wskazania do wykonywania masażu: niedowład żołądka, jelit, nawykowe zaparcia, opadnięcie trzewi, za­burzenia wydzielania soków żołądkowych, biegunki.
Przeciwwskazania: ogólne, stany ropne, kamica żółciowa, kolka wątrobowa w trakcie sil­nego ataku, wrzód żołądka, dwunastnicy, zapalenie wyrostka robacz­kowego, zapalenie trzustki, zatrucia, zapalenie otrzewnej, biegunki jako efekt choroby zakaźnej lub zatrucia, mdłości, wymioty, skręt kiszek, zwężenie przewodu pokarmowego, żylaki przełyku.
Do masażu brzucha przystępuje się nie wcześniej niż 2 godziny po po­siłku.
W nadkwasocie wykonuje się łagodny masaż brzucha i grzbietu, a w niedokwasocie pobudzający.
Masaż w obstrukcji: wykonuje się głębokie chwyty zgodnie z ruchem wskazówek zegara (przebiegiem jelita grubego). Zaczyna się od masażu Okrężnicy zstępującej przesuwając masy kałowe do okrężnicy esowatej, następnie masuje się okrężnicę poprzeczną, przesuwając masy kałowe do okrężnicy zstępującej i okrężnicy esowatej, następnie masuje się okrężnicę wstępującą. Taka kolejność opracowania za­pobiega spiętrzaniu mas kałowych. W przypadku obstrukcji wiotkiej wykonuje się masaż pobudzający (głębokie głaskania, rozcierania, ugniatania, silna wibracja, wałkowanie), a w obstrukcji spastycznej – rozluźniający, łagodny (głaskania, rozcierania, ugniatania przepychające, wibracja, roztrząsanie, wstrząsanie miednicy).
W biegunkach czynnościowych np. na tle nerwicowym wykonu­je się głaskania grzebienia biodrowego od przedniego kolca biodrowego do kręgosłupa.
Opadnięcie żołądka lub jelit: do masażu włącza się wałkowanie od spojenia łonowego do mostka i od dolnych partii brzucha ku gór­nym.
Kolka wątrobowa: wykonuje się głaskania oraz segmentarny chwyt na wątrobę. Pacjent leży na plecach, układa się rękę pod prawym łukiem żebrowym blisko linii białej – pacjent jest na wdechu. Pacjent robi wydech a masażysta w tym czasie przesuwa rękę nieznacznie na obwód naciskając na wątrobę, następnie pacjent wykonuje wdech, a masażysta w tym czasie przesuwa dłoń w kierunku linii białej o mniej­szą odległość. Następnie pacjent wykonuje wydech itd. aż do zejścia z powłok brzusznych.
Po operacjach w obrębie brzucha masaż wykonuje się w celu usunięcia blizny.
Otyłość: przeważają ugniatania i wibracja.
Rozstępy mięśniowe: pacjent leży na boku, rozluźniająco opra­cowuje się mięśnie skośne brzucha i czworoboczny lędźwi, następnie pacjent układa się na plecach i masażysta obydwoma rękami wykonuje naprzemiennie rozcierania koliste podsuwając fałd kciukami, przesuwa­jąc się od boku do linii białej. Kończy się masażem mięśnia prostego brzucha.

9.6.Masaż klasyczny w chorobach układu moczowo-płciowego

Wskazania do wykonywania masażu: zaburzenia w oddawaniu moczu, bezmocz, skąpomocz, częstomocz, moczenie nocne.
Przeciwwskazania do wykonywani masażu: ogólne, nerczyca, uremia, kamica nerkowa, stany zapalne.
Przy skąpomoczu i bezmoczu wykonuje się łagodny masaż pod­brzusza, a pobudzający okolicy lędźwiowo-krzyżowej. Można stosować nacisk na pęcherz. Przy częstomoczu wykonuje się pobudzający masaż podbrzusza, a rozluźniający okolicy lędźwiowo-krzyżowej.
W ciąży wykonuje się łagodny masaż kończyn dolnych i grzbietu (w pozycji na boku lub siedzącej) w celu usprawnienia prze­pływu krwi i limfy oraz zapobiegania powstawania obrzęków kończyn dolnych. Jeśli wraz z ciążą lub po rozwiązaniu pojawiają się bóle okoli­cy lędźwiowo-krzyżowej masuje się grzbiet. W celu pobudzenia wy­dzielania mleka masuje się piersi (również kończyny górne i grzbiet w odcinku Th4-Th6). Około 6 tygodni po porodzie wykonuje się masaż przeciw rozstępom i ewentualnie blizny po cesarskim cięciu.

9.7.Masaż klasyczny w chorobach układu oddecho­wego

W chorobach płuc masuje się klatkę piersiową i grzbiet. Masaż polepsza procesy dyfuzyjne, udrażnia drzewo oskrzelowe, wraz z gim­nastyką oddechową zmniejsza zrosty, blizny, wzmacnia mięśnie międzyżebrowe.
Wskazania do wykonywania masażu: przewlekły nieżyt dróg oddechowych, rozstrzenie oskrzeli w ogólnym dobrym stanie chorego, dychawica oskrzelowa w okresie między­napadowym, stany po przebytym zapaleniu płuc i opłucnej (zrosty), ro­zedma, niedodma, przewlekła postać choroby kesonowej.
Przeciwwskazania do wykonywania masażu: ogólne.
W przypadku rozedmy do masażu dołącza się wspomaganie wy­dechu, a w niedodmie stawia się pacjentowi opór przy wdechu nagle zwalniając nacisk na klatkę piersiową.
Stosując drenaż ułożeniowy (oklepywanie łyżeczkowe), gdy zajęte są szczyty płuc uniesiona jest górna część ciała pacjenta, gdy zajęte są podstawy płuc uniesiona jest dolna część ciała pacjenta.
W przypadkach długiego przebywania chorego w łóżku masaż wykonuje się w celach profilaktycznych, nie dopuszczając do zalegania plwociny (drenaż ułożeniowy) i powstawaniu odleżyn.

10.Masaż segmentarny w jednostkach chorobowych

10.1.Masaż segmentarny w chorobach mięśni, kości, stawów

Wskazania: skręcenia, zwichnięcia, złamania; zapalne, zwyrodnieniowe i gośćcowe choroby kości i stawów; przykurcze; zapalenia okołostawowe; choroby części miękkich, np.: zmiażdżenie, rozdarcie; choroby ścięgien, pochewek ścięgnistych; kostnienie mięśni; RZS; gościec zwyradniający kostno-stawowy; gościec tkanek miękkich; osteoporoza.
Przeciwwskazania: ogólne.

10.1.1.Masaż segmentarny w chorobach mięśni, kości, stawów kończyny górnej

Segmenty zajęte: C1 – Th8 po stronie chorej.
Strefy przeczulicy: kark C3 – C8; okolica kręgosłupa Th4 – Th7; poniżej obojczyków C5 – Th2; ramię C5 – Th1; mięsień naramienny C5 – C6; przedramię C6 – Th1.
Strefy łącznotkankowe: między kręgosłupem a łopatką Th1 – Th6, poniżej grzebienia łopatki C2 – C8, Th5 – Th7; łuki żebrowe Th1 – Th4; przednia powierzchnia ramienia C5 -Th2; łokieć C5; staw promieniowo-nadgarstkowy C6 – C8.
Strefy mięśniowe: płatowaty głowy C3 – C4; kapturowy C3 – C6; równoległoboczny Th1 – Th5; podgrzebieniowy C8 – Th4; najszerszy grzbietu Th5 – Th8; naramienny C5 – C6; piersiowy większy Th1 – Th3; dwugłowy ramienia C5 – Th2; ramienno-promieniowy C6; łokciowy zginacz nadgarstka C8 – Th1; odwodziciel kciuka C6; międzykostne śródręcza C7 – C8.
Zmiany okostnowe: grzebień łopatki; mostek; obojczyk; nadkłykcie kości ramiennej; wyrostki rylcowate kości przedramienia; kości śródręcza.
Punkty maksymalne: strefa łącznotkankowa między łopatką a kręgosłupem; mięśnie: podgrzebieniowy, piersiowy większy, ramienno-promieniowy, przywodziciel kciuka.
Kolejność postępowania:
  1. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
  2. Opracowanie napięć w obrębie grzbietu.
  3. Masaż łopatki, mięśnia kapturowego, naramiennego.
  4. Masaż segmentarny kończyny (bark, dół pachowy, ramię itd).
  5. Gimnastyka – często po usunięciu napięć w mięśniach
Przesunięcia odruchowe: 2, 3, 4, 11.

10.1.2.Masaż segmentarny w chorobach mięśni, kości, stawów kończyny dolnej

Segmenty zajęte: Th11 – S5 po stronie chorej
Strefy przeczulicy: powyżej grzebienia biodrowego L1 – L3; pośladki L1 – L3, L5 – S1; pasmo biodrowo-piszczelowe L3 – L5; tylna powierzchnia uda S1; przednia powierzchnia uda L2; przyśrodkowa powierzchnia uda L3.
Strefy łącznotkankowe: pośladki L3 – S2; wzdłuż fałdu pośladkowego S1 – S3; pachwina L1 – L2; biodro L1 – L4; pasmo biodrowo- piszczelowe L4 – L5; dół podkolanowy S1 – S2; powyżej pięty S1 - S2.
Strefy mięśniowe: pośladkowy wielki L3 – S3; biodrowo-lędźwiowy Th10 – L3; smukły L2 – L3; krawiecki L1 – L3; guziczny L2 – S3; boczna głowa czworogłowego uda L5; trójgłowy łydki S1 – S2; piszczelowy przedni L3 - L5.
Zmiany okostnowe: kości miednicy; krętarz większy; kość piszczelowa; kości śródstopia.
Punkty maksymalne: mięśnie: pośladkowy wielki, brzuchaty łydki, piszczelowy przedni.
Kolejność postępowania:
  1. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
  2. Masaż grzbietu.
  3. Masaż miednicy.
  4. Masaż stawu biodrowego.
  5. Masaż segmentarny kończyny dolnej.
Przesunięcia odruchowe: 1, 7, 10, 11.

10.1.3.Masaż segmentarny w chorobach mięśni, kości, stawów kręgosłupa

Wskazania: oprócz chorób narządu ruchu, wskazania obejmują też choroby narządów wewnętrznych dających bóle kręgosłupa, zwłaszcza w odcinku lędźwiowo-krzyżowym; następstwa urazów kręgosłupa (złamań, zwichnięć); zwyrodnieniowe choroby dysków; przewlekłe zapalenia stawów kręgosłupa; wady postawy i skrzywienia kręgosłupa; ZZSK; osteoporoza; wszystkie powstałe z powodu zmian w kręgosłupie choroby kości, stawów, narządów wewnętrznych; bóle kręgosłupa spowodowane płaskostopiem; zniekształcające i zwyrodnieniowe choroby chrząstek; osteomalacja (rozmiękanie kości); bóle kręgosłupa uwarunkowane zmianami statycznymi.
Przeciwwskazania: ogólne; stany zapalne kręgów i rdzenia kręgowego.
Segmenty zajęte: C1 – S5.
Strefy przeczulicy: wszystkie segmenty wzdłuż kręgosłupa.
Strefy łącznotkankowe: zmiany po obu stronach kręgosłupa, szczególnie w okolicy lędźwiowej.
Strefy mięśniowe: płatowaty głowy C3 – C4; kapturowy C3 – C4, C6; najszerszy grzbietu Th4 – Th6, Th8 – Th12; najdłuższy grzbietu C3 – C7, Th3 – Th6, Th9 – Th11; pośladkowy wielki L3- S3; biodrowo-lędźwiowy Th11 – L2.
Zmiany okostnowe: kości miednicy; wyrostki kolczyste; żebra; łopatki; mostek.
Punkty maksymalne: szyjny odcinek mięśnia kapturowego; między łopatką a kręgosłupem; między grzebieniem biodrowym a lędźwiowym odcinkiem kręgosłupa; pośladki.
Kolejność postępowania:
  1. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
  2. W zależności od rozlokowania zmian i stanu chorobowego stosuje się chwyty z opracowania grzbietu, miednicy, klatki piersiowej, karku.
Przesunięcia odruchowe: 1, 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 16.

10.2.Masaż segmentarny w bólach głowy

Wskazania: migreny; bóle głowy po urazie czaszki i wstrząsie mózgu; bóle reumatyczne; bóle wywołane zmianami ze strony narządów wewnętrznych; bóle głowy wywołane zmianami w kręgosłupie (zwłaszcza szyjnym).
Przeciwwskazania: ogólne; w niektórych postaciach bólów głowy mimo istniejących objawów odruchowych masaż może nie dawać pozytywnych wyników, a nawet może być szkodliwy (może to mieć miejsce w bólach głowy wywołanych organicznymi zmianami w centralnym układzie nerwowym [guzy; ropnie; zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych; tętniaki; zanik mózgu; obrzęk mózgu]); także w zapalnych zmianach w obrębie kości czaszki; we wzmożonym ciśnieniu śródczaszkowym; w zaburzeniach przemiany materii.
Segmenty zajęte: C1 – Th9.
Strefy przeczulicy: okolica karku C4 – C8; między łopatkami Th2 – Th5; po obu stronach kręgosłupa Th6 – Th9; poniżej obojczyków Th1 – Th2.
Strefy łącznotkankowe: potylica C3; między łopatkami Th1 – Th6; poniżej obojczyków C3 – C4; klatka piersiowa Th3 – Th4.
Strefy mięśniowe: płatowaty głowy C3; kapturowy C3 – C4; równoległoboczny C8 – Th6; podgrzebieniowy C7 – Th1; mostkowo-sutkowo-obojczykowy C3 – C4; piersiowy większy (część obojczykowej) C5, Th2 – Th4.
Zmiany okostnowe: łopatki; wyrostki barkowe; kresa karkowa górna i dolna.
Punkty maksymalne: kresa karkowa dolna; skronie; mięśnie: podgrzebieniowy, piersiowy większy (część obojczykowa).
Kolejność postępowania:
  1. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
  2. Masaż grzbietu.
  3. Masaż klatki piersiowej.
  4. Po usunięciu napięć w obrębie grzbietu i klatki piersiowej wykonuje się masaż karku i głowy.
Masaż w obrębie głowy wymaga bardzo delikatnych chwytów, siłę bodźca można zwiększyć gdy ustąpią napięcia w obrębie skóry i tkanki podskórnej.
W napadzie migrenowym masuje się kresy karkowe, czoło, skronie i inne miejsca o wzmożonym odczuciu bólu.
W razie towarzyszącej choroby serca omija się lub delikatnie traktuje segmenty Th2 – Th3 po lewej stronie na grzbiecie.
Przesunięcia odruchowe: 2, 4, 5, 6, 11.

10.3.Masaż segmentarny w chorobach obwodowego układu nerwowego

10.3.1.Masaż segmentarny w rwie kulszowej

Segmenty zajęte: Th12 – S3.
Strefy przeczulicy: okolica lędźwiowa L1 – L2; za krętarzem większym L3; dół podkolanowy S1 – S2; pasmo biodrowo-piszczelowe L3; obok kości piszczelowej L5.
Strefy łącznotkankowe: okolica lędźwiowa L1 – L2; wzdłuż fałdu pośladkowego S2 – S3; dół podkolanowy S1 – S2; przednia powierzchnia uda L2 – L3.
Strefy mięśniowe: guziczny; czworoboczny podeszwy S2; najdłuższy grzbietu Th12 – L5; brzuchaty łydki S1 – S2; biodrowy Th12 – L1; piszczelowy przedni L5.
Zmiany okostnowe: miednica; krętarz większy.
Punkty maksymalne: mięsień piszczelowy przedni; mięśnie podeszwy; więzadło krzyżowo-kolcowe.
Kolejność postępowania:
  1. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
  2. Masaż grzbietu.
  3. Masaż miednicy.
  4. Masaż kończyny dolnej.
Przesunięcia odruchowe: 1, 7, 11.

10.3.2.Masaż segmentarny w lumbago

Segmenty zajęte: Th11 – S2 (czasem do S5).
Strefy przeczulicy: okolica kręgosłupa Th4 – L5.
Strefy łącznotkankowe: okolica lędźwiowa L1 – L2; na kości krzyżowej L5 – S2; tylna powierzchnia kości biodrowej L4 – L5.
Strefy mięśniowe: czworoboczny lędźwi Th12 – L3; pośladkowy wielki L4 – L5; biodrowo-lędźwiowy Th11 – L3.
Zmiany okostnowe: miednica.
Punkty maksymalne: mięsień czworoboczny lędźwi Th9 – L2; między grzebieniem biodrowym a kręgosłupem L2 – L3; mięsień biodrowy.
Kolejność postępowania:
  1. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
  2. Masaż grzbietu.
  3. Masaż miednicy.
Przesunięcia odruchowe: 11, 16.

10.4.Masaż segmentarny w chorobach układu krążenia

10.4.1.Masaż segmentarny w chorobach serca

Wskazania: czynnościowe zaburzenia pracy serca; lakki stan dusznicy bolesnej; zwyrodnienie mięśnia sercowego; wyrównane wady serca bez obrzęku; środnio zaawansowana miażdżyca naczyń wieńcowych; stany po zapaleniu mięśnia sercowego.
Przeciwwskazania: ogólne; świeże stany zapalne zastawek i mięśnia sercowego; świeży zawał; ciężki przebieg astmy sercowej; zaawansowana dusznica bolesna.
Segmenty zajęte: C3 – L1 po lewej stronie.
Strefy przeczulicy: górny odcinek mięśnia kapturowego C6 – C7; poniżej obojczyka Th1 – Th2; poniżej mostka Th6 – Th7; łuki żebrowe i boczna ściana klatki piersiowej Th8 – Th9; między łopatką a kręgosłupem Th3 – Th6.
Strefy łącznotkankowe: między łopatką a kręgosłupem Th3 – Th6; dolna połowa klatki piersiowej Th6 – Th9; boczna powierzchnia klatki piersiowej Th5 – Th8; na mostkowej części żeber Th1 – Th5.
Strefy mięśniowe: podgrzebieniowy C5 – Th3; wał mięśnia kapturowego C3 – C6; prostownik grzbietu Th2 – Th5; początkowy przyczep obłego większego Th4 – Th5; początkowy przyczep mięśnia mostkowo-sutkowo-obojczykowego C4; zębaty tylny górny Th2 – Th5; zębaty przedni Th2 – Th3; piersiowy większy Th1 – Th6; prosty brzucha Th8 – Th9.
Zmiany okostnowe: żebra; łopatka, mostek.
Punkty maksymalne: mięsień najdłuższy grzbietu Th2 – Th3; mostkowo-żebrowa część mięśnia piersiowego większego; poza tym w zwężeniu zastawki dwudzielnej – strefa łącznotkankowa na mostkowych przyczepach lewych żeber Th1 – Th5 i mięśniu piersiowym większym Th1 – Th6; w niewydolności wieńcowej – mięsień piersiowy większy i mięsień biodrowy Th12 – L1; w miażdżycy tętnic wieńcowych – wał lewego mięśnia kapturowego.
Kolejność postępowania:
  1. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
  2. Masaż grzbietu na siedząco – głównie chwyt przyśrubowania.
  3. Opracowanie dolnego brzegu lewej połowy klatki piersiowej.
  4. Opracowanie lewej łopatki (kąta łopatki).
  5. Masaż klatki piersiowej.
  6. Opracowanie punktów maksymalnych (dopiero podczas 3. lub 4. zabiegu).
  7. Opracowanie lewego dołu pachowego.
Po zawale mięśnia sercowego do masażu segmentarnego można przystąpić w 10. –12. dniu choroby, wykonując zabiegi 1 – 2 razy w tygodniu. Zabieg ten nie obciąża układu krążenia i stanowi przygotowanie do czynnej rehabilitacji.
U chorych po zawale często występuje silna przeczulica w obrębie mięśni lewej łopatki. Wykonuje się wtedy lekkie głaskania i rozcierania koliste w obrębie segmentu C3 – C4. Dopiero po ustąpieniu przeczulicy można stosować masaż segmentarny.
Przesunięcia odruchowe: 6, 8, 11, 12.

10.4.2.Masaż segmentarny w chorobach naczyń obwodowych

Wskazania: choroba Bürgera; guzkowate zapalenie naczyń krwionośnych; zatorowo-zakrzepowe zapalenie tętnic; miażdżycowe stwardnienie tętnic; angiopatia cukrzycowa; akrocjanoza; choroba Raynauda; stany po zakrzepowym zapaleniu żył.
Przeciwwskazania: ogólne; zakrzepowe zapalenie żył; zwyrodnienie tętnic.
W chorobach naczyń obwodowych na tle zapalnym i czynnościowy masaż segmentarny może być stosowany tylko wtedy, gdy naczynia mają zdolność rozszerzania się, czyli reagowania na bodźce lecznicze. Celem masażu jest usprawnienie krążenia obocznego i obniżenie wokół naczyń wzmożonego napięcia mięśni. W wielu wypadkach już po 4 – 5 zabiegach można zaobserwować ocieplenie kończyn, ustępowanie skurczów w obrębie podudzi, zmniejszenie chromania przestankowego.

10.4.2.1 Masaż segmentarny w chorobach naczyń obwodowych kończyn górnych

Segmenty zajęte: C3 – Th10.
Strefy przeczulicy: kark C3 – C4; ramię C6; przednia ściana klatki piersiowej Th3 – Th4; zgięcie łokciowe; staw promieniowo-nadgarstkowy C5 – Th1.
Strefy łącznotkankowe: wzdłuż kręgosłupa C3 – Th10; okolica łopatki C4 – C8; przednia ściana klatki piersiowej Th3 – Th4; żebra Th5 – Th7; zgięcie łokciowe C6 – Th1.
Strefy mięśniowe: czworoboczny C3 – C6; naramienny C5 – C6; równoległoboczny Th2 – Th5; podgrzebieniowy C7 – Th3; ramienno-promieniowy C5 – C6; promieniowy C6 – C8; łokciowy zginacz nadgarstka Th1 – Th2.
Zmiany okostnowe: grzebień łopatki, guzek większy kości ramiennej; wyrostek dziobiasty kości łokciowej.
Punkty maksymalne: mięśnie: piersiowy większy, podgrzebieniowy, ramienno-promieniowy, przywodziciel kciuka; strefa łącznotkankowa między łopatką a kręgosłupem.
Kolejność postępowania:
  1. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
  2. Masaż grzbietu.
  3. Masaż kończyny (przede wszystkim rozluźnianie napięć za pomocą głaskań i wibracji).
Przesunięcia odruchowe: 2, 3, 4, 11.

10.4.2.2 Masaż segmentarnych w chorobach naczyń obwodowych kończyn dolnych

Segmenty zajęte: Th11 – S5.
Strefy przeczulicy: okolica lędźwiowa : L1 – L3; wewnętrzna powierzchnia uda powyżej kolana L3; poniżej dołu podkolanowego S1 – S2.
Strefy łącznotkankowe: w obrębie kości krzyżowej i pośladków L3, S1 – S2; powięź szeroka L2 – S1; powyżej kości guzicznej S1 – S3; więzadło krzyżowo-kolcowe S3 – S5; kół podkolanowy S1 – S2; przednia powierzchnia uda L2 – L3.
Strefy mięśniowe: pośladkowy wielki L3 – S1; czworogłowy uda L2 – L4.
Zmiany okostnowe: kości miednicy; kość piszczelowa; kości śródstopia.
Punkty maksymalne: mięśnie: pośladkowy wielki, brzuchaty łydki, piszczelowy przedni, czworoboczny podeszwy.
Kolejność postępowania:
  1. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
  2. Masaż grzbietu.
  3. Masaż kończyny (przede wszystkim rozluźnianie napięć za pomocą głaskań i wibracji).
Przesunięcia odruchowe: 7, 10, 11.

10.5.Masaż segmentarny w chorobach układu pokarmowego

Wskazania: nieżyt żołądka; wrzód żołądka lub dwunastnicy bez powikłań; zaburzenia czynności wydzielniczej (nakdwasota, niedokwasota); zaburzenia napięcia żołądka; opadnięcie żołądka; przewlekłe zaparcia lub biegunki nie spowodowane chorobami zakaźnymi.
Przeciwwskazania: ogólne; zapalenie wyrostka robaczkowego; zapalenie trzustki; zapalenie otrzewnej; pęknięcie wrzodu; zmiany bliznowate i zwężenie przewodu pokarmowego.

10.5.1.Masaż segmentarny w chorobach żołądka

Segmenty zajęte: C3 – Th10 po lewej stronie ciała.
Strefy przeczulicy: przy kręgosłupie C7 – Th4, Th6 – Th9; dolny kąt łopatki Th4; mięsień prosty brzucha Th7 – Th8, Th10; szyja C3 – C5.
Strefy łącznotkankowe: poniżej grzebienia łopatki C8 – Th2; przy kręgosłupie Th6 – Th8; przednia ściana i dolny brzeg klatki piersiowej Th7 – Th9; powyżej obojczyka C2 – C4.
Strefy mięśniowe: kapturowy C6; podgrzebieniowy C8 – Th1; początkowy przyczep obłego większego Th4 – Th5; najdłuższy grzbietu Th7 – Th8; prosty brzucha Th6 – Th7, Th9 – Th10.
Zmiany okostnowe: łopatka; żebra; mostek.
Punkty maksymalne: mięśnie: podgrzebieniowy, najdłuższy grzbietu.
Kolejność postępowania:
  1. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
  2. Masaż grzbietu.
  3. Masaż stref (najlepiej za pomocą lekkiego głaskania, rozcierania, ugniatania, lekkiej wibracji).
W nieżytach żołądka z nadkwasotą najpierw nalezy obniżyć napięcie w miejscach o wzmożonym odczuciu bólu Th4 – Th5, Th7 – Th8, i dopiero potem można przejść do masażu grzbietu.
W nieżytach żołądka z niadokwasotą wskazane jest wykonywanie rozcierania w segmentach Th5 – Th9 po lewej stronie klatki piersiowej.
W nadmiernym wydzielaniu soków trawiennych, nieżycie i owrzodzeniach żołądka do masażu brzucha przystępuje się po usunięciu napięć na grzbiecie.
Przesunięcia odruchowe: 9, 11.

10.5.2.Masaż segmentarny w chorobach jelit

Segmenty zajęte: C4 – S3 po prawej stronie; Th6 – Th11 po prawej stronie; Th9 – Th11 po lewej stronie; L1 – S3.
Strefy przeczulicy: na prawo od kręgosłupa C7 – Th1; po obu stronach kręgosłupa Th3, Th8 – Th12; powyżej prawego obojczyka C4; mięsień prosty brzucha Th8 – Th10; między kością krzyżową a krętarzem większym S1 – S3; podbrzusze Th12 – L2.
Strefy łącznotkankowe: okolica kręgosłupa C4 – Th6, Th9 – Th12; między kręgosłupem a grzebieniem biodrowym L4 – L5; obok prawego brzegu mięśnia prostego brzucha Th8 – Th11; podbrzusze Th12 – L2.
Strefy mięśniowe: kapturowy C3 – C4; czworoboczny lędźwi Th6; prosty brzucha Th9; początkowy przyczep mięśnia biodrowego Th12 – L1; najdłuższy grzbietu Th9 – Th12.
Zmiany okostnowe: kości: krzyżowa, biodrowa, łonowa, dolne żebra.
Punkty maksymalne: mięśnie: najdłuższy grzbietu, prosty brzucha.
Kolejność postępowania:
  1. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
  2. Masaż grzbietu,
  3. Masaż miednicy,
  4. Masaż klatki piersiowej,
  5. Masaż brzucha.
Przesunięcia odruchowe: 7, 10, 11.

10.6.Masaż segmentarny w chorobach układu moczowego

Wskazania: zapalenie kłębuszków nerkowych i nerek bez powikłań; łagodna postać nerczycy; marskość nerek; zmiany w nerkach u ciężarnych; choroby pęcherza moczowego bez powikłań; zaburzenia w oddawaniu moczu; przewlekłe nieswoiste zapalenie dróg moczowych; kamica nerkowa nie wymagająca leczenia operacyjnego.
Przeciwwskazania: ogólne; ciężka postać nerczycy; gruźlica nerek.
Segmenty zajęte: C4; Th7 – L4
Strefy przeczulicy: okolica kręgosłupa Th7 – L2; spojenie łonowe L1; okolica mięśnia prostego brzucha Th10 – Th12.
Strefy łącznotkankowe: szyja C4; wzdłuż kręgosłupa Th7 – Th11, L1 – L2, S1 – S3; górna część pośladków L4 – L5; okolica pachwin L1; powyżej rzepki L3-L4.
Strefy mięśniowe: równoległoboczny Th2 – Th4; najdłuższy grzbietu Th10 – Th12; najszerszy grzbietu L3; prosty brzucha Th9 – Th11; biodrowo-lędźwiowy Th11 – L1.
Zmiany okostnowe: kości miednicy; dolne żebra.
Punkty maksymalne: na kości krzyżowej; powyżej rzepki; powyżej przyczepu obojczyka do mostka; dodatkowo w chorobach pęcherza moczowego na kości guzicznej i bocznych częściach miednicy.
Kolejność postępowania:
  1. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
  2. Masaż grzbietu.
  3. Masaż miednicy.
  4. Opracowanie punktów maksymalnych.
  5. Masaż brzucha.
Przy napadzie kamicy nerkowej przeprowadza się silne rozcieranie między XII żebrem a kręgosłupem i w segmentach Th3 – Th4.
Przesunięcia odruchowe: 7, 10, 11 15.

10.7.Masaż segmentarny w chorobach kobiecych

Wskazania: przewlekłe zapalenie i stany pozapalne narządów płciowych; opóźnienie dojrzewania płciowego; niedorozwój narządów płciowych; zaburzenia cyklu miesiączkowego; wtórny brak miesiączki; zaburzenia wieku przekwitania; bóle krzyża spowodowane czynnościowymi zaburzeniami w pracy narządów płciowych; dolegliwości związane z okresem ciąży (ciąża nie stanowi przeciwwskazania do stosowania masażu); bolesne miesiączkowanie; dolegliwości po operacjach ginekologicznych; w celu pobudzenia wydzielania mleka przez karmiącą.
Przeciwwskazania: ogólne; ciąża z komplikacjami; menstruacja.
Segmenty zajęte: Th11 – S2.
Strefy przeczulicy: okolica lędźwiowa Th12 – L3; okolica kości krzyżowej L5 – S1; przednia ściana jamy brzusznej Th12 – L1; spojenie łonowe Th12 – L1.
Strefy łącznotkankowe: okolica lędźwiowa Th12 – L4; okolica krzyżowa S1 – S3; krętarz większy L3 – S1; przednia ściana jamy brzusznej Th11; powyżej spojenia łonowego i spojenie łonowe L1.
Strefy mięśniowe: krzyżowo-kolcowy L1 – L5; pośladkowy wielki L4 – S1; smukły L2 – L3; biodrowy Th11 – L2; inne mięśnie wewnętrzne miednicy (lędźwiowy większy i lędźwiowy mniejszy).
Zmiany okostnowe: grzebień biodrowy; kość krzyżowa; spojenie łonowe; krętarz większy.
Punkty maksymalne: podbrzusze L1; mięsień krzyżowo-guziczny; powyżej spojenia łonowego; w głębi miednicy.
Kolejność postępowania:
  1. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
  2. Masaż grzbietu.
  3. Masaż miednicy (z zastosowaniem wibracji).
  4. Masaż brzucha.
Aby pobudzić wydzielanie mleka masujemy grzbiet w segmentach Th4 – Th6, piersi, kończyny górne.
Przesunięcia odruchowe: 5,7,11.

10.8.Masaż segmentarny w chorobach układu oddechowego

Wskazania: przewlekłe nieżyty; rozstrzenie oskrzeli przy ogólnym dobrym stanie chorego z prawidłową temperaturą i nieznacznym zaleganiem plwociny; dychawica oskrzelowa (głównie na tle uczuleniowym) nie wymagająca leczenia szpitalnego; stany po przebytym zapaleniu płuc i opłucnej (zrosty); rozedma płuc; dystonia.
Przeciwwskazania: ogólne; gruźlica.
Segmenty zajęte: C3 – Th10.
Strefy przeczulicy: powyżej i poniżej obojczyka C4 – Th2; okolica mostka Th2 – Th4; przednia ściana klatki piersiowej na żebrach Th6 – Th8; tylna ściana klatki piersiowej na żebrach Th9 – Th10; powyżej łopatki C7 – Th3.
Strefy łącznotkankowe: kark C3; między łopatką a kręgosłupem C8 – Th5; żebra Th6 – Th10; poniżej obojczyka Th2; powyżej mostka C4 – Th5.
Strefy mięśniowe: płatowaty głowy C3; kapturowy C3 – C4; równoległoboczny Th3 – Th4, Th6 – Th7; podgrzebieniowy C7 – Th4; mięśnie międzyżebrowe Th6 – Th9; mostkowo-sutkowo-obojczykowy C3 – C4; piersiowy większy Th2 – Th5.
Zmiany okostnowe: mostek; obojczyki; żebra; łopatki.
Punkty maksymalne: wały mięśni kapturowych; strefa łącznotkankowa poniżej obojczyków; łuki żebrowe od 6. do 9.
Kolejność postępowania:
  1. Wyszukanie stref segmentarnych zmienionych chorobowo.
  2. Masaż grzbietu.
  3. Opracowanie punktów maksymalnych.
  4. Masaż klatki piersiowej.
Masaż ma na celu rozrzedzenie plwociny, wzmocnienie mięśni międzyżebrowych, we wczesnych okresach choroby przyspiesza resorpcję wysięków, w stanach przewlekłych z ustalonymi zrostami wpływa na zwiększenie pojemności życiowej płuc.
W zapaleniu opłucnej, jeśli stan chorego na to pozwala, zaleca się stosowanie masażu segmentarnego we wczesnych okresach choroby, aby zapobiegać powstawaniu zrostów opłucnej i zmniejszać objawy bólowe. W astmie oskrzelowej do masażu dołącza się wspomaganie wydechu (nacisk na klatkę piersiową). W zapaleniu opłucnej stawia się pacjentowi opór przy wdechu, nagle zwalniając ucisk. W zrostach opłucnej do masażu dołącza się sprężynowanie klatki piersiowej (wspomaganie wydechu i opór przy wdechu z nagłym zwolnieniem ucisku).
Przesunięcia odruchowe: 6, 8, 11, 13.
Autor: o

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

Subskrybuj: Komentarze do posta (Atom)